نگاهی به حال و روز یك بنای مهم اسلامی در هند
قوت الاسلام مسجدی تاریخی كه رو به ویرانی است
سفرگو: قوت الاسلام، اولین مسجد در دهلی بعد از فتح هندوستان توسط مسلمانان و قدیمی ترین نمونه باقیمانده از معماری غوریدها در شبه قاره هند، این روزها در حال ویران شدن است.
به گزارش سفرگو به نقل از مهر، وابسته فرهنگی ایران در مومبای هند، گزارشی از بنای تاریخی «مسجد قوت الاسلام» در دهلی تهیه كرده و آنرا برای انتشار در اختیار مهر قرار داده است. این گزارش در زیر از نظر مخاطبان می گذرد:
مسجد قوت الاسلام (Quwwat-ul-Islam Mosque) كه همینطور بعنوان «مسجد قطب» یا «مسجد بزرگ دهلی» هم شناخته می شود، توسط قطب الدین آیباك، بنیانگذار سلسله مملوك (Mamluk) تولید شده است. این اولین مسجد در دهلی بعد از فتح هندوستان توسط مسلمانان و قدیمی ترین نمونه باقیمانده از معماری غوریدها در شبه قاره هند است. در سال ۱۱۹۳ میلادی ساخت این مسجد جامی (مسجد جمعه) شروع شد. ایباك فرمانده نیروی انتظامی (پادگانی) محمد گوری در اشغال دهلی بود.
كار راه اندازی مسجد قوت الاسلام در سال ۱۱۹۳ میلادی توسط قطب الدین ایباك، بعد از پیروزی در برابر راجپوت ها شروع شد. مناره مسجد جامی به صورت همزمان با ساخت مسجد قطب و تخریب معابد پیشین و یك مدرسه سانسكریت، برای سر دادن اذان، دعوت به نماز، و همینطور بعنوان قطب، محور یا قطب اسلام ساخته شد، اما به نظر می آید كه یك ساختار مستقل دارد كه بعنوان «مناره مسجد جامی» خوانده می شود، و یادآور سبك و طراحی مسجد آدایدین كاجوهر (Adhai-din-ka Jhonpra) یا مسجد اجمر در اجمر راجستان است كه در همان زمان توسط ایباك ساخته شد.
بر اساس یك كتیبه فارسی كه هنوز بر دروازه شرقی وجود دارد، مسجد توسط تخریب بیست و هفت معبد هندو و جین كه قبلاً در زمان سلطنت توماراس و پریتریواراج چوهان تولید شده بودند، برگزار شده است. البته بخش های خاصی از معبد كه در خارج از مسجد قرار دارد همچنان در شرایط مناسبی پابرجا هستند.
دست نوشته های تاریخی مورخ مسلمان، مولانا حكیم سعید عبدالحی، مسلمانان و قطب الدین ایباك را به قتل عام مردم قرقیزستان متهم می كند. البته این الگو در دوران سلطنت ایباك رایج بود، هرچند كه استدلال می گردد كه چنین فتنه گرایی بیشتر از سیاست نشات گرفته است تا دین. با این حال، بعضی از مورخین و مسافرین مسلمان قرون وسطایی اغلب ساخت این مجتمع را به مملوك سلطان ایلتوتمیش (Mamluk Sultan Iltutmish) به جای قطب الدین ایباك منسوب می دانند.
این مسجد یكی از نخستین مساجد تولید شده در هند است. ابعاد اصلی مسجد حیاط، ۳۳ متر در ۳۳ متر سالن دعا واقع در غرب، ۴۵ متر در ۱۲ متر است. مسجد دارای ستون های خاكستری تولید شده از سنگ با سه انحنا در شرق و دو انحنای عمیق در شمال و جنوب است. در سال ۱۲۹۶، به ابعاد مسجد در شمال و جنوب به اندازه ۳۵ متر به اضافه گردید.
ستون آهنی معروف بر روی سنگفرش در مقابل آن قرار دارد، در حالیكه مناره قطب در ضلع غربی ورودی اصلی واقع شده است. قوس مركزی این مسجد به شكل طاق رومی است و به عرض ۶.۵ متر در ارتفاع ۱۶ متر دارد. قوس های جانبی، كوچكتر هستند. بر روی لوح سنگی متون مذهبی و گل های برجسته حك شده است.
در ورودی ها این حیاط هم از طاق های پر زرق و برق و آراسته گرفته شده از تخریب معابد استفاده شده است، ستون های آن به صورت گسترده ای در سرتاسر عمارت خودنمایی می كنند. هر آنچه كه امروزه از حرم در قسمت غربی به جا مانده، مجموعه ای از راهروها با سقف های كوتاه و طاق های به هم پیوسته ای است كه فضای مهیا شده برای عبادت كنندگان را نمایش می دهد.
گسترش این مسجد پس از مرگ قطب الدین هم ادامه یافت. جانشین قطب الدین، ایلتوتمیش، سالن اصلی نماز را با اضافه كردن سه قوس دیگر وسعت داد. در زمان ایلتوتمیش، امپراطوری مملوك به اندازه كافی تثبیت شده بود كه سلطان می توانست خیلی از سنگ تراشان و بناهای مسلمان و هندو را به خدمت احضار كند و همینطور به علت اینكه مصالح استفاده شده از مواد حاصل از تخریب معابد قدیمی نبود، قوس هایی كه تحت نظر ایتوتمیش به مسجد اضافه شده است، از نظر سبك در مقایسه با آنچه قطب ساخته بود، اسلامی تر است. برخی از افزوده ها به مسجد هم توسط آلاودین خلجی، همچون دروازه آلای، ورودی اصلی به مسجد با سنگ قرمز و سنگ مرمر سفید در سمت شرق حیاط مسجد در ۱۳۰۰ میلادی انجام شد.
امروزه این مسجد در حال ویران شدن است اما قوس های معماری به همراه سرتیرها یا زیرسقف های شكیل، نقش های گل برجسته و الگوهای هندسی از سازه های معماری اسلامی در آن رخ نمایی می كنند. در سمت غربی مسجد قوت الاسلام، مقبره ایلتوتمیش توسط سلطان آن زمان، در سال ۱۲۳۵ تولید شده است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب