كنگلو بنایی باستانی در ارتفاع 1810 متری در سوادكوه

كنگلو بنایی باستانی در ارتفاع 1810 متری در سوادكوه

به گزارش سفرگو مازندران ˮكَنگِلوˮ با ارتفاع 1810 متر از سطح آب های آزاد، یكی از بناهای نادر باستانی در مازندران است كه طی قرون متمادی همچنان باصلابت برجای مانده است. بنای كنگلو یكی از قدرتمندترین بناهای شمال كشور ایران است كه بر طبیعت سنگین و خشن خود پیروز گشته و زیبایی خویش را نشان داده است.


محمد کشاورز دیوکلایی، کارشناس ارشد تکنولوژی علوم مرمت و حفاظت میراث فرهنگی و عضو گروه مرمت و دیرینه شناسی قلعه های مازندران از سال های 1386 تا 1391 در یادداشتی که در اختیار ایسنا قرار داده است به مشخصات و خصوصیت های این بنا پرداخته است.
موقعیت قرارگیری بنای کنگلو
بنای یادمانی کَنگلو یکی از زیباترین بناهای باستانی استان مازندران در بخش کوهستانی، شهرستان سوادکوه قرار دارد. از تهران تا این بنا حدود 190 کیلومتر فاصله است. پس از منطقه وِرِسک در سمت راست جاده که با نام تنگه دوآب و نام امروزی اش سه راه خَطیرکوه به سمت راست پس از گذر از غار اسپهبد خورشید و روستای خِرچ و مسیر باستانی سَرتنگه و در ادامه روستای اِمافت، به روستای کنگلو و پیش از آن بنای کنگلو می رسیم. از مازندران نیز، درکیلومتر 10 جاده دوآب – ورسک سوادکوه، درسمت چپ، جاده ای است فرعی به طول 20 کیلومتر که از روستای بالا دوآب و از پای طاق عظیم اِسپهبد خُورشید آغاز و به دوراهی روستای چاشم – کَنگلو منتهی می شود. قسمت های اولیه جاده آسفالته و باقی آن خاکی است(البته هم اکنون - سال 1399 - کل مسیر آسفالت شده و اردیبهشت سال جاری هم رانش بدی در چند قسمت جاده صورت گرفته است).
فاصله این بنای با ارزش از شهر پُل سفید در شهرستان سوادکوه حدود 40 کیلومتر است و جزو بناهای سنگی منطقه است که مشابهات فراوانی با ابنیه دیگر منطقه دارد. در سمت چپ با عبور از پل سیمانی جدیدالاحداث راه پرپیچ و خم و صعب العبور و کوهستانی روستای کنگلو منشعب می شود که طول آن 9 کیلومتراست.
در فاصله حدود 1200 متری جنوب این روستا و در ارتفاعی پایین تر، بنای کنگلو قرار دارد که به تعبیر استاد دکتر منوچهر ستوده به دو بازوی گشوده ای می ماند که واردین را به خود می خواند و از دید اینجانب همچون عقابی است سرخ گون با بال های گسترده که از آشیان خود محافظت می کند. خوشبختانه از جاده اصلی روستا به سمت بنای کنگلو راهی جز پیاده روی نیست. این امر سبب گردید که هم مسیر و هم خود بنا بکر بماند. حدود 1200 متر پیاده روی در مسیری یو (U) مانند نیاز است تا به بنا برسید.
این بنای منحصر به فرد در کنار ابنیه ای چون دُل کینگه، قلعه چِلدَر، قلعه گَردن، برج رَواتسر از خصوصیت های مشترکی سخن می گوید، که می توان دوره همه این ابنیه را به اواخر ساسانی مرتبط دانست. دور تا دور این بنا را کوههای بلندی همچون رشته کوه خِرو نِرو در شمال و رشته کوه زارجیم در جنوب در بر گرفته است. موقعیت خاص بنا سبب شده فقط از جبهه شمالی قابل دسترسی باشد. در جنوب حدود 370 متر دره ای دیده می شود که نشان از این دارد به هیچ وجه از این جبهه به بنا نمی گردد وارد شد. در پایین دره رود آریم می گذرد که به این دره در میان بومیان زِرِشک دره هم گفته می شود.

بنای یادمانی کَنگِلو، سوادکوه، مازندران
نمای عمومی و شمالی بنای کنگلوبنای کنگلو با مختصات جغرافیایی N35∙56'21/7" و هم E53∙9'17/2 و با ارتفاع 1810 متر از سطح آبهای آزاد، یکی از بناهای نادر باستانی در مازندران بشمار می رود که درطی قرون متمادی همچنان باصلابت برجای مانده است. درحال حاضر در روستای کنگلو، بیست خانوارسکونت دارند که از این میان، جوانان به دنبال تحصیل و اغلب مردان آن به دنبال کار به شهرهای نزدیک مهاجرت نمودند. بیشترین جمعیت روستا در فصول کشاورزی و ایام تعطیل می باشد. شغل مردم کنگلو دامداری و کشاورزی است. روستای آریم آخرین روستا در راه کنگلوست که راهی مالرو به سمت چاشم و هیکو، دودانگه ساری ودرانتهی به استان سمنان دارد.

موقعیت بنای کنگلو و نام روستاهای اطراف بر روی عکس ماهواره ای، گوگل ارث
وجه تسمیه
منوچهر ستوده درکتاب از آستارا تا آستارآباد، در مبحث معرفی بنای مورد بحث ما، کنگلو را ‹‹کنگه لی ›› نیزضبط نموده اند که در مازندرانی به مفهوم زنبور است. یکی از ساکنین روستا اظهار می دارد که کنگلو در قدیم الایام ‹‹ کیاکلا ›› بوده و به مرور به کنگلو بدل گردیده است.
اما به نظر سامان سورتیجی مدیر پروژه کاوش بنای کنگلو و نویسنده کتاب قلاع باستانی مازندران، برای این روستا دو وجه تسمیه قابل تعمق را می توان قائل شد. 1- کنگلو از کلمه مرکب ‹‹ کنگ + لو›› تشکیل شده است. درفارسی باستان ‹‹ کنگ›› به مفهوم قلعه و ‹‹لو›› در گویش مازندرانی به معانی بالا، دم و نزدیک است. به نظر می آید با عنایت به شکل گیری روستا که تنها چهار نسل از قدمت آن نمی گذرد در کنار قلعه ای باستانی، برگزیدن نام کنگلو انتخابی بجا و موجه باشد. 2- توجه به معانی مازندرانی دولَختِ مرکب کَنگِل + او، (کنگل = نوعی گیاه [در فارسی کنگر])، (او =آب) وجه تسمیه های پیشین را مورد تردید قرار می دهد چونکه در قدیم اهالی کنگلو یکی از چشمه های نزدیک روستا را با کنگرهای روئیده در پیرامون آن مسمی نموده اند و از آن چشمه با نام ‹‹ کَنگلِ او›› یعنی جایی که آب آن از مجاورت محل رویش کنگر ها تأمین می شود، یاد می کنند. واژه کنگلِ او به مرور با حذف همزه در او به کنگلو بدل گردید و در کلیتی فرا تر به روستای مورد بحث ما تعمیم داده شد. ( برگرفته از کتاب قلاع باستانی مازندران – نوشته: سامان سورتیجی – سال 1381)

موقعیت روستا و بنای کنگلو در جبهه شمال شرقیتاریخچه مطالعات تاریخی و دیرینه شناسی و مرمتی بنای کنگلو
مطالعات دیرینه شناسی در بنای کنگلو به سال 1385 بازمی گردد و این روند تا سال1389 با تعیین حریم و عرصه بنا تداوم یافت. نتایج دیرینه شناسی ضمن نمایان سازی فضاهای مختلف و بیان وضعیت موجود بنا ادامه فعالیتهای پژوهشی را معطوف عملیات مرمت ساخت.
شناخت و مطالعه بنای کنگلو از سال 1375 توسط سامان سورتیجی ( دیرینه شناس و مدیر پروژه قلعه های تاریخی مازندران ) شروع شد و پس از سال ها تحقیق و ثبت ملی این بنا در سال 1379 صورت گرفت و چاپ کتابی با عنوان قلاع باستانی مازندران در سال 1382 و نخستین کاوش دیرینه شناسی این بنا در سال 1385 را آغاز گردید.
در این فصل از حفاری بقایایی از معماری بنا در جبهه جنوبی به دست آمد که ارزش بنا را از لحاظ معماری بالاتر برد و کمک شایانی به شناخت بیشتر معماری بنای کنگلو کرد. در کنار آوارهای تخلیه شده، چهار فضای معماری در جبهه جنوبی باله غربی بنا به دست آمد که تاثیری بر شناخت پلان بنا گذاشت. در همان سال در کاوشی دیگر بقایایی از گورستان از دوران ساسانی و صدر اسلام به دست آمد که سبب گردید که توجه بیشتری به این بنای باارزش شود.
در سال 1387 نخستین عملیات میدانی مرمت بنای کنگلو با مشاوره جواد پوریانی ( کارشناس ارشد مرمت بناهای تاریخی ) شروع شد و برای نخستین بار پس از 15 قرن، بر ساختار معماری این بنای دورافتاده داربست نصب گردید. در همان سال فصل دوم حفاری بنای کنگلو شروع شد که در جبهه جنوبی بنا و در موازات باله شرقی بقایایی از چهار فضای پلکانی به دست آمد که قرینه ای بود برای جبهه غربی بنای کنگلو.
در سال 1389 تعیین حریم بنا، توسط گروه دیرینه شناسی و نقشه برداری آغاز گردید و همزمان حدود 26 گمانه هم در حریم این بنای زده شد. بنای کنگلو بیشتر از 7 سال است که به شکل جدی معرفی و شناخته شده است و تمام این شناخت زحماتی بوده است که گروه دیرینه شناسی و مرمت بنای کنگلو کشیده اند. برگزاری مراسم موسیقی و طبیعت در حریم بنا از اقداماتی بوده است که شناخت بیشتری از بنای کنگلو را به گردشگران نشان داد.
در این سال ها کنگلو مسیر زیبایی را به گردشگران نشان می داد که سالانه در سکوت و تنهایی بنا شریک شوند. تهیه تصاویر بسیار زیاد از بنا، حداقل از سال 1375 تا 1391 مستندسازی تصویری را به وجود آورده که می توان در سال های آینده هم از آنها جهت اقدامات مرمتی و دیرینه شناسی استفاده شایانی برد. از سال 1364 تا سال 1391 در خلال سال های کاوش دیرینه شناسی و شناخت معماری این بنا، حدود چهار پلان اصلی طراحی شده که روند تکمیلی شناسایی سازه ای دیده می شود.
در سال 1364 هنوز طبقه دوم بنا از زیر خاک بیرون نیامده بود (با توجه به طرحی که مصلحی یکی از کارشناسان میراث مازندران برای حوزه ثبت ملی در سال 1364 از بنا ترسیم کرد)، در سال 1384 نخستین نقشه های علمی معماری برش ها و پلان های سطح مقطع مختلف زده شد و توسط علیزاده معمار و مرمتگر، هم زمان که بقایای فضاسازی پشت باله غربی به دست می آمد و طبقه دوم هم از زیر آوار دیده شد، نقشه ها و پلان ها دقیق تر شدند. سال 1385 در جهت اقدامات مرمتی جواد پوریانی (مرمتگر) به ترسیم سه بعدی و طرح احتمالی بنا پرداخت. در سال 1391 آخرین سال کاوش و مرمت بنای کنگلو، محمد کشاورز دیوکلایی (مرمتگر و باستان شناس) با تکمیل پلان پس از حفاری پشت باله شرقی، به شکلی تمام سازه های گمشده در بنا و اطرافش را بررسی کرد. در این پروژه در حوزه دیرینه شناسی و مرمت باید به زحمات آقایان مهدی عابدینی عراقی، علی یوسفی ارفه دهی، سید صابر احسانی، حمید باقری و مهدی اصغرپور هم اشاره کنم.
هنوز از کاربری بنای کنگلو اطلاعاتی به دست نیامده است، اما قرارگیری این بنا در نزدیکی روستای آریم، کوههای معروف و تاریخی منطقه، مسیر سرتنگه، نشان از اعتبار کنگلو دارد که با زیبایی سازه ای خود نشان دهنده این امر است. در مجموع این بنای باستانی، احتیاج به شناخت بیشتری دارد و گروهای دیرینه شناسی باید تجسس بیشتری در منطقه انجام دهند.





مراحل پیشرفت و باز شناسی پلان کامل بنای کنگلو از سال 1364 تا سال 1391

سال 1385 ترسیم فضاهای به دست آمده، جبهه جنوبی باله غربی
سال 1391 پس از حفاری های جبهه جنوبی، باله شرقی
ساختار معماری
بنای کنگلو از لحاظ تاریخی تا به امروز با عنایت به خصوصیت های سازه ای و قبور به دست آمده در اطراف حریم بنا نه در خود بنا، به اواخر دوران ساسانی در ایران می رسد و تا دوران اسلامی هم آثار گورستان دیده شد. این بنا در کنار بناهای دیگر در منطقه نشان از یک سلسله ساخت و ساز دارند که کاملا به یکدیگر مرتبط بوده اند. با عنایت به داده های تاریخی کم در حفاری های باستانشناسی در سال های فعالیت دکتر سورتیجی بعنوان مدیر پروژه، به ساسانی بودن این بنا یقین پیدا شد. نمونه سفال های به دست آمده و داده های دیگر دیرینه شناسی همه و همه از بنایی نشان دارد، که در خلال این 15 قرن، زلزله ها و فرسودگی ها، هنوز جزو بناهایی است که از لحاظ سازه در استان مازندران بیشتر بخش آن باقی مانده است.
از این بنا در کتاب استاد منوچهر ستوده برای نخستین بار در دهه 50 و 60 نام آورده شد و در سال 1385 نخستین کاوش این بنا انجام شد. سازه ای با ارگی برج مانند با پلان مدور و هم چنین دو باله و دو برج تو پر که با تمام تخریب های وارده بر بنا بر اثر عوامل طبیعی و غیرطبیعی بر فراز پشته صخره ای مخروطی شکل با پیروی از عوارض طبیعی بستر خود همچنان پایداری نسبی خویش را حفظ نموده است.
مساحت کنگلو 300 متر مربع با طول 60 متر و عرض 5 متر بر سطحی صخره ای است. بنایی که با شناسایی های بعدی نشان از این داشت که در سه طبقه بوده است؛ ابتدا در یک طبقه و بعدها دو طبقه دیگر ساخته و دو باله و دو برج توپر بر آن افزودند.
در دهه 80 حدود 5 سال مداوم به فعالیتهای باستان شناسی، مرمت و نقشه برداری و تایین حریم پرداختیم که باید اشاره کنم. بدون کمک اهالی روستای کنگلو این امر میسر نبود، که عده ای از آنها هم امروز از دنیا رفته اند. بنایی در سه طبقه (ارگ مرکزی) و دو بازو که دیواره های کشیده توپر و دو برج توپر دارد. تلاش بر قرینه بودن این بازو ها دیده می شود. تمام پی بنا بر سطح عوارض طبیعی است. سازه کنگلو، بنایی است که حدودا مشابه ندارد. این بنا، با ساختار لاشه سنگ و ملات گچ نیمکوب که قرن های زیادی قدرت خویش را به همگان از نظر سازه ای نشان داده است، ساخته شده است. ضخامت اندود (ملات بیرونی) بنا همانند بیشتر بناهای موجود در منطقه، بین 5 تا 6 سانتیمتر می باشد. این بنا در جبهه جنوبی خود دره ای 370 متری دارد و نشان از یک موقعیت استراتژی بالا دارد. در دو طرف کوه دو مسیر رودخانه به دره می ریزند.
این بنا به صورت هنرمندانه توسط معمارانش با طبیعت خو گرفته. جستجوهای انجام شده به غیر از حریم بنا، در اطراف خود سازه شامل حفاری طبقه دوم، حفاری فضاهای به دست امده در جبهه جنوبی بنا در دو باله، و حفاری جبهه شمالی بنا به صورت سراسری برای فهم دقیق مسیر دسترسی و یا شاید نشانه هایی از مسیر رساندن آب. در جهت مرمت این بنا هم باید گفت یکی از پروژه های سخت مرمتی در ایران بوده است که در فاز اول مهندس جواد پوریانی و در فازهای بعدی بنده به طرح و اجرا با نظارت کامل دکتر سورتیجی پرداختیم. بنای کنگلو یکی از قدرتمند ترین بناهای شمال کشور ایران است که بر طبیعت سنگین و خشن خود پیروز گشته و زیبایی خویش را نشان داده است.





نامگذاری ساختارهای معماری در بنای کنگلو پس از آخرین کاوش ها، سال 1391

طرح ایزومتریک ارگ در مرکز بنای کنگلو در وضعیت موجود، ترسیم جواد پوریانی، سال 1385کاربری بنای کنگلو
ساخت ابنیه در کوهستان علل خاص خویش را داشت. یکی از آنها به علت وجود گذر ها و راهها در گذشته در راه دره های موجود بین دو کوه بوده که باید نقاطی را برای دیدبانی تعیین می کردند. شاید برج ها و باروها زمان زیادی برای ساخت نمی بردند، اما بناهای دیگری وجود دارند که یا جنبه پرستشگاهی داشته اند و یا استراحتگاهی و یا تفریحی. ساخت ابنیه در این شرایط خود مستلزم نیروی کاری فراوان است و اعتقاد می تواند چنین بناهایی را در زمان کوتاه به وجود آورد. این را انسان عصر باستان ثابت کرده و در معماری مدرن ما این سرعت را فقط با دستگاههای مکانیکی می توانیم شاهد باشیم.
ساخت ابنیه در مناطق کوهستانی سبب پدید آمدن تمدن ها و روستاهای بسیاری شده است که انسان را به یکجا نشینی رسانده. وجود یک بنای تاریخی در یکی از کوه ها زندگی ساز است. مردم برای پرستش و یا استراحت و حتی تفریح خویش را به پای این آثار می رسانند تا لذت وجود زندگی و خدا را کاملا درک کنند. می توان این عقیده را داشت که همه بناهای کوهستانی ایران جنبه معنوی و مذهبی دارند. چونکه ساخت و پرداخت آن مشقت های فراوانی را به همراه دارد و بازدیدکنندگان امروزی هم گویی به پرستشگاه هایی روی آوردند که هر کسی توان دیدن آنرا ندارد. در هر صورت یک ابنیه تاریخی در کنار تأمین نیازهای مادی، انسانها را یکجانشین می کند.
هنوز به کاربری بنای کنگلو مطمئن نیستیم، باور داریم که نمی گردد به این راحتی نام و کاربردی بر چیزی نهاد. این بنا را بنای یادمانی کنگلو می نامیم، به این خاطر که مطمئن هستیم این بنا، قلعه نبوده است. با عنایت به وجود گورستان در جبهه شمالی این بنا، می شود این امر را ثابت کرد. نمی گردد به شکل قطعی چیزی در باره کاربرد این بنا گفت در حالیکه دکتر سامان سورتیجی در سال های اولیه کاوش بر این نظریه بودند که شاید، شاید، نه قطعی شاید این بنا کاربری پرستشگاهی داشته باشد و پس از حفاری در جبهه شمالی بنا هیچ نشانه ای از پرستشگاه های پیشبینی شده نیافتیم، به همین خاطر با عنایت به موقعیت این بنا از لحاظ قرار گیری در منطقه و شکل سازه ای آن باز هم نمی خواهیم کلمه ای جز بنای کنگلو را بر این سازه پر ابهت برگزینیم. این بنا قلعه نیست.

نمایی از جبهه شمال شرقی بنای کنگلو


قبری که به شکلی تاریخ ارزش باستانی منطقه کنگلو را نشان داد.
دکتر سامان سورتیجی در حال کاوش قبر 1500 ساله، کنگلو.
ارگ مرکزی بنای کنگلو در سه طبقه پیش از مرمت، سال 1386
ارزش بنای کنگلو و قدرت بالا در صنعت گردشگری
در مورد بنای کنگلو باید بگویم این بنا زیباترین بنای موجود در استان مازندران در جهت همخوانی با طبیعت بکر است. ارتفاع 1800 متری این بنا از سطح آب های آزاد، مکانی را برپا کرده است که به علت اقلیم و تغییرات شدید فصلی رنگ های نابی را بر چشم بیننده می سازد. بنایی که هنوز جز چند مورد کوچک حفاری غیرمجاز و وندالیسم، می تواند به فهرست ابنیه تاریخی ایران در لیست جهانی یونسکو معرفی گردد. بنایی که حریم منظر آن مطالعه شده و اهالی روستای کنگلو هم با نگهداری این بنا مشکلی ندارند. زنده ماندن بنای کنگلو روستاهای اطراف را هم تحت حفاظت قرار می دهد. می دانیم در روستای کنگلو هنوز زنان هنرمند هستند، اگر جاجیم ها و گلیم ها به فراموشی بروند بخشی از صنایع دستی مازندران به نابودی رفته. معماری کوهستانی این روستاها که متاسفانه همه رو به نابودی هستند. بافت کوچه پس کوچه های این روستاها که امروز به سنگ فرش های مدرن بی معنا تبدیل گشته اند، همه و همه فراموشی قلعه است.
به یاد دارم در زمان مرمت و کاوش، اقتصاد اهالی هم رو به رشد بود. جوانان به روستا برگشته بودند. از اثر باستانی نزدیک زادگاهشان حفاظت می کردند. بنده به همراه گروه بزرگی در سال 1389 در جهت رساله دانشگاهی ام جشن موسیقی در روبروی قلعه برگزار کردیم و به این بهانه از همه اهالی تشکر کردیم. این مراسم باید همه ساله برگزار گردد. بنای کنگلو بعنوان یه قاب عکس می تواند پذیرای هزاران مراسم هنری و فرهنگی باشد. این بنا هنوز احتیاج به حفاظت شبانه روزی دارد. احتیاج به کنترل رفت و آمد. این بنا نباید به یک بنای بی صاحب تبدیل گردد. نگین مظلوم مازندران است. زحمات اهالی روستا برای مرمت بنا را مستندنگاری کرده ام. کاری فرا انسانی بوده است. سهم زنان روستای کنگلو در مرمت بنای کنگلو هیچگاه فراموش نمی گردد. مسیر لوله کشی آب از روستا تا سازه، حدود 1800 متر، بردن الوارها و داربست بر شانه این زنان، بردن کیسه های گچ در آن شیب تند، زحمات این مردمان است. زبان از توصیف آن روزها عاجز است. این منطقه یکی از بزرگترین مناطق دارای پتانسیل گردشگری می باشد که دارد به فراموشی سپرده می شود. این منطقه با دارایی طبیعی و تاریخی همچون روستاهای اِمافت، کَنگِلو، آریم، قُله بلند خِرونِرو، رشته کوه زارجیم، مسیر سرتنگه و زِرِشک دره، مِلِرد و عباس علی، چشمه بِراردِه، همه و همه یک امکان بزرگ گردشگری می باشد که به دنبال آن اقتصاد برای روستاییان و استان خواهد بود.
به زودی مقاله ای تخصصی در مورد دیرینه شناسی و معماری و مرمت این بنا در اروپا عرضه خواهیم داد. باید ذهنمان را فراتر از یک شهرستان یا استان ببریم و به جهانیان این ابنیه را نشان دهیم. در سوادکوه همه چیز در کنار هم خو گرفته است. همین که این شهرستان به پایتخت ایران نزدیک است، خود یک قدرت گردشگری می باشد. با قطار و با ماشین می شود به این نقاط دست پیدا کرد. یک توریست خارجی از کشورش مستقیما برای بازدید از ایران به تهران می رسد و مستقیما به فارس یا اصفهان و حتی یزد و کرمان می رود، اما نمی داند مازندران کجاست، شهرستان های ناب و تاریخی چون سوادکوه را نمی شناسند. بیشتر جاهای جهان دریا و کوهستان و جنگل را دارند، اما جنگل و کوهستان با این همه غنای تاریخی در همه جا یافت نمی گردد. سوادکوه را باید از همه لحاظ دید، چه کوهستان چه در جلگه.

محمد کشاورز دیوکلایی و دکتر سامان سورتیجی سال 1390

مسیر هر روزه اعضای گروه به سمت قلعه





بانوان شریف روستای کنگلو که در تمام مراحل مرمت همراه مردان زحمت کشیدند. سال های 1385 و 1386

نمای شمالی بنا و کاوش جبهه شمالی کنگلو سال 1388
تیم کاوش و مرمت در سال 1386

مراحل مرمت در سال 1387
این خانم حدود 6 الوار 6 متری با وزن 80 کیلوگرم را از روستا تا بنای کنگلو برای شروع اقدامات مرمتی آورد.
اعضای تیم کاوش در سال 1389،
آخرین کاوش در جهت تعیین حریم برای بنای کنگلو، 22 ترانشه زده شد.



منبع:

1399/02/28
14:26:12
5.0 / 5
1261
تگهای خبر: باستانی , تاریخی , توریست , روستا
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)

تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب
لطفا شما هم نظر دهید
= ۲ بعلاوه ۴
سفرگو SafarGoo

سفر سفرگو

گردشگری و توریسم

safargoo.ir - تمامی حقوق سایت سفرگو متعلق به آن و محفوظ می باشد