گزارش سفرگو؛
سرنوشت پرونده های مشترك میراث ناملموس
پرونده های هنر مینیاتور و آئین زیارت قره کلیسا در اجلاس مجازی میراث ناملموس یونسکو ثبت شدند اما دو پرونده جشن مهرگان و هنر نواختن عود نتوانستند در لیست جهانی قرار گیرند.
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ پانزدهمین اجلاس مجازی کمیته بین الدول میراث فرهنگی ناملموس از روز دوشنبه ۲۴ آذرماه ۹۹ به میزبانی جامائیکا شروع به کار کرد و تا ۲۹ آذرماه ۹۹ (۱۴ تا ۱۹ دسامبر ۲۰۲۰) ادامه داشت.
این اجلاس برای نخستین بار به صورت آنلاین به علت شیوع کرونا برگزار گردید و در آن مسؤلان مربوطه در کشورهای مختلف به صورت مجازی شرکت کرده و درباره پرونده ها نظر می دادند.
پرونده «مراسم زیارت کلیسای تادئوس» به صورت مشترک با ارمنستان، «جشن مهرگان» به صورت مشترک با تاجیکستان و «هنر ساختن و نواختن عود» به صورت مشترک با سوریه در روز پنجشنبه ۲۷ آذر و هنر مینیاتور با همکاری ترکیه، آذربایجان و ازبکستان عصر روز ۲۶ آذر ماه مورد بررسی اعضای کمیته قرار گرفتند. پس از ثبت جهانی مینیاتور، افغانستان درخواست داد که به این پرونده بپیوندد این درخواست هم با استقبال ایران مواجه می شود.
زیارتی برای یک میراث جهانی
قره کلیسا، شهادتگاه تادئوس مقدس یکی از حواریون حضرت عیسی مسیح (ع) که در دشت چالدران واقع است و قلب جامعه ارمنی _ مسیحی استان های آذربایجان شرقی و غربی به شمار می آید. بنای این کلیسا بعنوان کلیساهای مهم ایران در لیست میراث تاریخی یونسکو ثبت شده است اما این دفعه، آئین زیارتی که در این کلیسا انجام می شود مورد توجه بود.
این آئین بدان صورت است که بنابه سنت هر ساله در خلال روزهای اول تا سوم مرداد ماه جاری پیروان خویش را به مراسم «تعمید روحانی» به صحن خود فرا می خواند. قره کلیسا از دیرباز زیارتگاه مقدسی برای ارمنیان مسیحی بوده ولی در شصت سال قبل به صورت مداوم پذیرای خیل انبوه زوار در مرداد ماه هر سال بوده است. این مراسم که هر سال با مشارکت ارمنیان و افرادی از کشور ارمنستان در استان آذربایجان غربی برگزار می شود، در چارچوب پرونده میراث ناملموس با همکاری ارمنستان به یونسکو ارسال و بعد از تأیید اعضای اجلاس مورد تأیید قرار گرفت.
جشنی که جهانی نشد
پرونده دیگری که قرار بود در لیست میراث جهانی یونسکو قرار گیرد در ارتباط با جشن مهرگان و آداب و رسوم در ارتباط با آن بود. این جشن یکی از سه جشن مهم ایرانی ها باستان (نوروز، مهرگان و سده) است که پس از نوروز مهم ترین آنها به شمار می رفت. این جشن هر ساله از ۱۶ تا ۲۱ مهر برگزار می شد. امروزه باآنکه در بین ایرانیان جشنی به شکوه قبل برگزار نمی گردد اما همواره یکی از جشن هایی است که در بین ایرانی ها مهم جلوه کرده است. به خصوص در بین پیروان دین زرتشت.
در واقع، در تقویم اوستایی، سال به دو فصل تابستان بزرگ و زمستان بزرگ تقسیم می شد؛ که نوروز جشن آغاز فصل تابستان بزرگ و شروع گرما و مهرگان، جشن آغاز زمستان بزرگ و شروع سرما، به شمار می رفته است. مهرگان به دو جشن مهرگان کوچک که در ۱۶ مهر برگزار می شد و متعلق به خواص بود و مهرگان بزرگ که در ۲۱ مهر که برای عوام بود تقسیم می شد.
پرونده این جشن هم به صورت مشترک با کشور تاجیکستان به علت اشتراکات فرهنگی تهیه و به یونسکو ارسال شد. این اشتراکات فرهنگی با پرونده های میراث ناملموس باعث شد که سازمان جهانی یونسکو محدودیت هر دو سال یک پرونده را درباره پرونده های ملی نداشته باشد و پرونده هایی که مشترک با کشورهای دیگر به ثبت می رسند را با عنوان پرونده چند ملیتی در دستور کار قرار دهد. بنابراین ایران هم از این فرصت بهره برد و پرونده هایی را ارسال کرد که پیوندی با کشوری دیگر داشته باشد. از همین روز بود که پرونده هنر ساختن و نواختن عود را هم با کشور سوریه تهیه کرد. چون که در این کشور هم عود هم ایجاد می شود و هم نواخته.
عود هم رد شد
بربت (بربط) یا عود، سازی ایرانی از رده سازهای زهی زخمه ای است که در خاورمیانه و کشورهای عربی شمال آفریقا هم رواج دارد. یکی از مباحث تاریخ موسیقی ایران در دوره اسلامی، جایگاه و اهمیت ساز عود است. این ساز با عنوان» بربت «در دوره ساسانی شکوفا شد و بعد از اسلام با عنوان» عود «در سرزمین های مختلف اسلامی اشاعه یافت و در موسیقی ایران هم تا اواخر عصر صفوی دارای اعتبار بود. موسیقیدانان قدیم ایران، از اولین متون موسیقی بعد از اسلام در قرون سوم و چهارم هجری تا رسالت موسیقی دوره صفوی در قرن یازدهم هجری، به برتری ساز عود نسبت به سازهای دیگر اذعان داشته اند.
منتها دو پرونده جشن مهرگان و عود برخلاف هنر مینیاتور و آئین زیارت قره کلیسا نتوانست اعضای کمیته میراث جهانی را قانع کند و پیشنهاد ریفر داده شد به این معنا که این پرونده بعد از تکمیل، جهت بررسی بیشتر به سال های بعد موکول گردد چون که اعضای کمیته ابهاماتی در آن داشتند. این ابهامات بیشتر در حوزه اشتراکات ایران با کشورهای دیگر بود و اینکه چطور با وجود فاصله بین ایران و سوریه، چنین اشتراکاتی بعنوان مثال در حوزه عود بین دو کشور بوجود می آید در اینباره وزارت میراث فرهنگی علل خویش را به یونسکو اعلام نمود اما آنها قانع نشدند و دو پرونده عود و جشن مهرگان را ریفر کردند.
یلدا در سالهای آینده جهانی می شود
همچنین ایران در اجلاس ۲۰۲۰ سهمیه ملی نداشت به این علت که سال قبل سهمیه ملی را که همان دوتار ایرانی بود بهره برد اما می توانست پرونده مشترک داشته باشد بنابراین چهار پرونده، عود، مینیاتور، جشن مهرگان و آئین زیارت قره کلیسا را برای مطرح شدن در اجلاس ۲۰۲۰ یونسکو فرستاده بود.
پرونده ثبت جهانی یلدا هم که قبلاً به آن ایراداتی گرفته شده بود، اصلاح و باردیگر ارسال شد این پرونده ملی است و سهمیه لازم دارد یعنی مانند هر پرونده ملی دیگر هر دو سال یک مرتبه مطرح می شود. پرونده هایی که نوروز سال جاری به یونسکو عرضه شد می بایست در سال ۲۰۲۱ بررسی شوند.
در نوروز ۹۹ دو پرونده مهارت سنتی ساختن و نواختن رباب مشترک با تاجیکستان و ازبکستان و جشن سده با همکاری تاجیکستان به یونسکو ارسال شد. طبق هر سال پرونده هایی که نوروز به یونسکو ارسال می شوند باید در اجلاس سال بعد مورد ارزیابی برای ثبت جهانی قرار گیرند اما پرونده های رباب و جشن سده برای سال ۲۰۲۱ بررسی نمی شوند در اینباره مصطفی پورعلی مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی ضمن اشاره به حساسیتی که دراثر پیشنهاد ثبت «حسن خط» ترکیه و «خط عربی» عربستان عنوان شد به خبرنگار مهر اظهار داشت: سال ۲۰۲۱ خوشنویسی را بعنوان پرونده ملی در اولویت ثبت جهانی می گذاریم. وی اظهار داشت: در سال ۲۰۲۱ پرونده خوشنویسی بعنوان پرونده ملی از سوی ایران مورد بررسی اعضای کمیته قرار می گیرد از آنجائیکه حساسیت ها برای پرونده خوشنویسی به علت عرضه این پرونده از جانب ترکیه و عربستان به یونسکو بالا گرفت، خوشنویسی در اولویت ثبت و در طبقه «برنامه پاسداری خوب از میراث ناملموس» قرار گرفته است.
پورعلی بیان نمود: پرونده ساختن و نواختن ساز رباب هم قرار بود در سال ۲۰۲۱ مطرح شود؛ با همین محدودیت یونسکو مواجه گردید ازاین رو در سال آینده رباب مطرح نمی گردد. اگر محدودیت های یونسکو نبود می توانستیم پرونده های بیشتری را در سال آینده مطرح نماییم. منتها از هم اکنون سهمیه کشورها برای سال دیگر بسته شده است.
دفاعیه نمایندگان ایران پذیرفته نشد
مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی درباره ریفر شدن دو پرونده چند ملیتی ایران با نام جشن مهرگان و هنر ساختن و نواختن عود در اجلاس ۲۰۲۰ هم اظهار داشت: ما دفاعیه خویش را یک ماه پیش درباره پرسش های مطروحه در حوزه پرونده چند ملیتی جشن مهرگان و عود عرضه کرده بودیم اما مورد توجه کمیته قرار نگرفت، کمیته به علت چند ملیتی بودن این دو پرونده به تفاوت ها و اشتراکات این دو عنصر در جوامع تهیه کننده اشاره و این موارد را مورد سوال قرار داد مشکل دیگر این بود که اجلاس به صورت آنلاین برگزار گردید و ما نمی توانستیم رایزنی انجام دهیم. البته باید اظهار داشت که سال جاری هیچ کشوری بیشتر از دو پرونده را نتوانست در لیست میراث ناملموس ثبت کند.
وی درباره پرونده هایی که فروردین سال ۱۴۰۰ به یونسکو ارسال می شود هم اظهار داشت: دستورالعمل کمیته ۲۰۲۲ هنوز به ما ارسال نشده تا بدانیم فروردین سال بعد باید چه کار نماییم. ولی حتما در فروردین سال بعد چند پرونده جدید ارسال می شود.
منبع: سفرگو
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب