هنرهایی از جنس هویت و میراث اما دور از چشم ها
سفرگو: بااینکه ایران 370 رشته صنایع دستی دارد که تعدادی از آنها در سطح جهانی و بازارهای بین المللی و برخی در سطح ملی شناخته شده هستند اما نام برخی از آنها را کمتر کسی شنیده است.
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛
ایران بیش از ۳۷۰ نوع صنایع دستی دارد و جزو ۸ کشور اول تولیدکننده صنایع دستی در جهان است اما در رقابت با بازارهای هند و چین در رتبه سوم ایستاده چونکه این دو کشور توانسته اند با تنوع صنایع دستی بالا بازهم در عرصه فروش و تبلیغات بین المللی در صدر باشند. اما ایران از غافله بازار بازهم عقب است این درحالی است که تنوع صنایع دستی و کیفیت آن از این دو کشور هم بالاتر است.
در ایران از ۳۷۰ نوع صنایع دستی تعدادی از آنها مانند خاتم کاری، مینا کاری، حصیربافی، ترمه دوزی، رودوزی های سنتی و بافته های داری و غیر داری در بین ایرانیان شناخته شده است. اما برخی از آنها را هنوز هیچ کسی یا اطلاعاتی از آنها ندارد و یا نامشان به گوش بسیاری از مردم ایران نرسیده است.
باشلق و عریض بافی
باشلق بافی یکی از آنهاست. باشلّق نوعی پارچه دست بافت ساده پشمی است که هم اکنون فقط در آلاشت از توابع استان مازندران بافته و بیشتر برای تهیه لباس های محلی مصرف می شود. در بافت باشلق از پشم خود رنگ استفاده شده و به طور معمول با عرض ۳۰ در ۵۰ سانتی متر و طول ۱۲ تا ۱۶ متر بافته و بعد از اتمام بافت، با دوختن قطعات پهلوی هم، لباس مورد نظر تهیه می شود.
عریض بافی هم از صنایع دستی استان کرمان است. عریض پارچه ای از جنس پشم خالص، یک رنگ و بدون طرح است، بدون طرح و یک رنگ که با دستگاه نساجی به نام دوپاباف که دووردی بوده بافته می شد اما حال بصورت ماشینی تولید می شود. مورد مصرف عریض ساده بافت برای زیرکار پته دوزی می باشد؛ عریض کج راه بافت نیز به مصرف شال پته می رسیده است و بطور کلی بافت آن شباهت زیادی به شال دارد. عریض در گذشته در رنگ های عنابی، سفید و لیمویی تولید می شده اما هم اکنون در بیشتر رنگ ها وجود دارد.
شیردَنگ بافی
شیردنگ دستبافته ای است که از نظر بافت مانند وریس (محصول کارت بافی نزد بختیاری ها) است و در تزئینات سیاه چادرها، حجله عروس، گهواره و مراسم شادی به کار می آید. شاید خیلی ها این نوع تزئینات را در استانها دیده باشند ولی نامش برایشان ناشناخته باشد.
تفاوت عمده شیردنگ با وریس در عرض کم و طول زیاد شیردنگ و هم چنین استفاده از منگوله ها آویزه های پشمی الوان برای زیبایی شیردنگ است. هم اکنون برای تزیین ماشین عروس هم از آن استفاده می شود.
مَداخله بافی
به نوار بافی در لاین کلات نادری، مداخله بافی گفته می شود. این نوار عموماً از جنس ابریشم است و در آن نقش هایی از قبیل پرچم، کلاه دار و نیک بافته می شود. این نوار ظریف بوده و برای لبه لباس محلی به کار می آید.
بخارادوزی
بخارا شهری است مشهور از ماورالنهر و مشتق از بخار است به مدلول دانش بسیار، چون در آن شهر علما و فضلا بسیار بوده اند بدین نام مشهور شده است. این شهر امروزه یکی از شهرهای بزرگ کشور ازبکستان است. ابریشم و پنبه محصول عمده آنست. محصول پنبه ی آن به قدری زیاد بوده که مقدار کثیری از آن به عراق صادر می شده است. با توجه به این که در روزگاران گذشته در این شهر محصولاتی مانند ابریشم و پنبه موجود بوده است، هنرمندان بخارایی از محصولات آن، هنر سنتی ویژه ای ابداع کردند که به بخارادوزی معروف شده است.
این دوخت از دوخت های بسیار زیبا و ظریف و پرکاری است که هنرمند با صرف وقت زیادی می تواند نمونه ای از آنرا تهیه کرده و در اختیار علاقمندان قرار دهد. این نوع سوزن دوزی متاسفانه تاریخ مشخصی ندارد ولی آن چه مسلم است در دوره ی سلجوقیان از رواج کامل برخوردار بوده و آثار موجود در موزه های جهان موید این امر است. در دوران مغول و عصر تیموری باتوجه به اهمیت شهر بخارا و جمع بودن فضلا و هنرمندان در آن شهر، این هنر به منتها درجه ی شکوه و عظمت خود رسید. این هنر امروزه در تهران احیا شده است.
تن یا فرت بافی
فرت پارچه ای ابریشمی است که مشابه شَعر دانسته شده و اکثراً با دستگاه چهاروردی و یا دستگاه های جدیدتر بافته می شود. مرکز عمده فرت بافی تربت جام است. در نیشابور به فرت بافی، فردبافی می گویند و فرد (فرت) در فرهنگ معین به مفهوم تار و پود است. اغلب، زنان به بافت فرت اشتغال دارند و نقوش آن بسیار ساده شامل زیگزاگ و ضربدر و نقش انتزاعی پروانه می باشد. پارچه بافته شده فرت بیشتر در تهیه انواع حوله، شال، روسری، بقچه، چادرشب، پیژامه، زیرپیراهنی، چادر و حتی کفن استفاده می شود.
چپری
چپری نوعی جاجیم است که بیشتر در روستاهای استان مازندران تولید و در فصل های سرد به عنوان پتو یا رختخواب پیچ استفاده می شود. طرح آن بصورت چهارخانه یا راه راه است و تار و پود آن از پشم و با تراکم بالاست. برای بافت آن از دستگاه دووردی استفاده می نمایند.
موتابی
هنر اصیل موتابی به مفهوم تاباندن موهای مختلف و درست کردن نخ های محکمی از آنها است. این هنر از شهرستان میبد در یزد شروع شده و این شهرستان هم یکی از قدیمی ترین شهرستان های یزد و حتی ایران بشمار می رود که بیش از ۷۰۰۰ سال قدمت دارد. موتابی در شکل سنتی و اصیل خود باید با موهای بز صورت گیرد. به طور معمول هم از موهای سیاه رنگ بز استفاده خواهد شد چون بطور سنتی چادرها، جهاز شتر، طناب ها و مهار دام ها سیاه رنگ هستند.
چیغ بافی
هنر چیغ بافی یکی از شاخه های صنایع دستی حصیربافی است با وجود روی آوردن مردم به منسوجات ماشینی، هنوز هم بیشتر کوچ نشینان علاقه ی زیادی به استفاده از محصولات هنر چیغ بافی دارند. ین هنر دستی، هنری خانگی و مخصوص زنان خانه دار شناخته می شود. امروزه عشایر منطقه ی غربی کشور، به خصوص عشایر کرمانشاه، محصولات چیغ بافی را تولید می کنند.
به طور معمول، زنان ساکن در این منطقه به صورت فصلی و در اوقات فراغت خود به این هنر می پردازند. نام این رشته از صنایع دستی به سه شکل مختلف «چیخ» و «چیغ» و «چیق» تلفظ و شناخته می شود؛ اما مردم شهرنشین آنرا «پاراوان» می نامند. در حالت کلی، چیغ به صورتی بافت حصیری با پهنای تقریبی ۱۵۰ سانتی متر اطلاق می شود که تزئیناتی ذهنی و هندسی با نخ های رنگارنگ پشمی بر سطح خود دارد. در مناطق عشایرنشین از این نوع بافت به منظور وسیله ای برای صیانت از سیاه چادرها استفاده می شود.
برگزاری نمایشگاه های صنایع دستی و بازارچه های آن در شهرها و روستاها یا محل های دائمی نمایشگاه ها در کلانشهرها می تواند به معرفی هر چه بیشتر این رشته ها کمک نماید. به شرطی که نمایشگاه ها تنها محل عرضه و فروش نباشد و معرفی هویت و این هنر در اولویت قرار گیرد. چونکه اگر مردم بدانند این هنرها چه هویتی دارند و با آن آشنا گردند ارزش بیشتری برای آن قائل خواهند بود. در گام بعدی معرفی این هنرها به علاقمندان در خارج از کشور است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب