طلسم ۱۷ ساله یونسکو ثبت جهانی طاق بستان قربانی غفلت مدیریتی
سفرگو: طاق بستان 17 سال است در فهرست موقت یونسکو خاک می خورد. ناهماهنگی و نبود عزم جدی، سد راه جهانی شدن این شاهکار ساسانی شده و پایان این طلسم نیازمند اقدام فوری و هم افزایی است.
خبرگزاری مهر – گروه استان ها – یسری چراغی: در قلب زاگرس و در شمال شرقی شهر کرمانشاه، جایی که کوه پرصلابت با چشمه ساران جوشان پیوند می خورد، مجموعه ای بی نظیر از هنر و تاریخ آرمیده است که «طاق بستان» نام دارد. این یادمان شکوهمند که یادگاری از دوران طلایی شاهنشاهی ساسانی است، نه فقط بعنوان نماد هویت تاریخی غرب ایران شناخته می شود، بلکه بعنوان یکی از شاهکارهای هنر سنگ تراشی جهان باستان، قرن هاست که چشمان هر بیننده ای را به خود خیره کرده است. طاق بستان فقط یک اثر سنگی نیست؛ بلکه کتابی مصور و گشوده از تمدن ایران زمین است که در آن، ظرافت هنر با خشونت صخره درهم آمیخته تا صحنه هایی جاودانه از قدرت، مذهب و زندگی روزمره شاهان باستان را برای آیندگان روایت کند. هم نشینی تعجب آور ایوان های سنگی با عناصر طبیعی همچون کوه، درختان کهنسال و دریاچه روبروی آن، منظره ای فرهنگی پدید آورده که روح هر گردشگری را صیقل می دهد و گواهی بر هوش سرشار معماران ساسانی در انتخاب مکان برای خلق اثر است.
اهمیت هنری طاق بستان فراتر از مرزهای جغرافیایی است. در دل این طاق های سنگی، صحنه هایی از مراسم تاج گذاری اردشیر دوم، شاپور دوم و سوم و خسرو پرویز با چنان مهارتی حجاری شده اند که گویی زمان در لحظه متوقف شده است. اما اوج هنرنمایی این مجموعه را میتوان در دیواره های جانبی طاق بزرگ جست وجو کرد؛ جایی که صحنه های شکار گراز در نیزار و شکار گوزن، با جزئیاتی تعجب آور به تصویر کشیده شده اند. دقت در تراش نقوش لباس ها، زیورآلات، ادوات موسیقی و حتی حالات چهره افراد و حرکات حیوانات، طاق بستان را به گنجینه ای بی بدیل برای مطالعه تاریخ پوشاک، موسیقی و مردم شناسی عصر ساسانی تبدیل نموده است. این نقوش برجسته، سندی زنده از شکوه درباری و سبک زندگی اشرافی در ایران باستان هستند که نظیر آنرا در کمتر جایی از جهان میتوان یافت.
با وجود این غنای فرهنگی و تاریخی غیرقابل انکار، طاق بستان سال هاست که در برزخِ «لیست موقت» یونسکو گرفتار شده است. پرونده این اثر در سال ۲۰۰۷ میلادی به یونسکو ارسال شد، اما حالا با گذشت نزدیک به ۱۷ سال، هنوز مهر تأیید نهائی بر پیشانی این اثر ننشسته است. این انتظار طولانی و فرساینده در حالی ادامه دارد که ثبت جهانی می توانست سرنوشت این محوطه باستانی را دگرگون کند. قرار گرفتن در لیست میراث جهانی، تنها یک عنوان تشریفاتی نیست؛ بلکه تضمینی برای حفاظت بین المللی، جذب اعتبارات جهانی برای مرمت و نگهداری، و البته سرازیر شدن سیل توریستهای خارجی به استان کرمانشاه است. متاسفانه در طول این سال ها، عواملی همچون مداخلات غیراصولی در حریم منظری، ساخت وسازهای ناهمگون شهری، عبور منوریل و عدم ساماندهی کامل محوطه، همچون سدی محکم در مقابل جهانی شدن این اثر ایستادگی کرده اند.
بلاتکلیفی طاق بستان، زخمی کهنه بر پیکره میراث فرهنگی کشور است. کارشناسان و دلسوزان میراث فرهنگی اعتقاد دارند که فرصت سوزی در ثبت جهانی این اثر، نه فقط مانع از توسعه گردشگری پایدار در منطقه غرب کشور شده، بلکه خطرات حفاظتی را هم افزایش داده است. فرسایش طبیعی ناشی از عوامل جوی از یک سو و فشارهای ناشی از توسعه شهری از طرف دیگر، موجودیت این نگین سنگی را تهدید می کنند. یونسکو برای ثبت نهائی آثار، معیارهای سخت گیرانه ای در مورد «اصالت»، «یکپارچگی» و «مدیریت حریم» دارد؛ استانداردهایی که رسیدن به آنها نیازمند خروج از روزمرگی و اتخاذ تدابیر مدیریتی کلان است. امروز سوال افکار عمومی اینست که چرا با وجود پتانسیل های آشکار، هنوز اراده ای قاطع برای رفع موانع و خاتمه دادن به این انتظار تلخ شکل نگرفته است؟
تحقق رؤیای ثبت جهانی طاق بستان، مستلزم عبور از دید های بخشی و جزیره ای است. این پرونده ملی، نیازمند هم افزایی همهجانبه میان استانداری، شهرداری، اداره کل میراث فرهنگی و نمایندگان مجلس است. آزادسازی حریم، اصلاح مبلمان شهری پیرامون اثر، حذف الحاقات بصری مزاحم و تدوین یک طرح جامع مدیریتی، پیش نیازهایی هستند که بدون همکاری بین دستگاهی محقق نخواهند شد. طاق بستان چشم انتظار عزمی جدی است تا از سایه فراموشی جهانی بیرون برود و بعنوان میراثی برای تمام بشریت، جایگاه حقیقی خویش را در نقشه گردشگری جهان پیدا کند.
تعریف «محور ساسانی»؛ کلید قفل یونسکو
در همین رابطه، محمدمهدی فیض آقایی، مدیر پایگاه ملی طاق بستان، در گفتگو با گزارشگر مهر ضمن تشریح آخرین وضعیت این پرونده، بر ضرورت تغییر استراتژی برای تسریع در روند ثبت جهانی تاکید کرد.
وی با اعلان اینکه ماندگاری طولانی مدت در لیست موقت (از سال ۲۰۰۷) نیازمند لطمه شناسی دقیق است، عنوان کرد: ثبت رسمی طاق بستان پروژه ای نیست که تنها بر عهده پایگاه میراث فرهنگی باشد؛ بلکه نیازمند عزم راسخ مدیریت ارشد استان، حمایت قاطع نمایندگان مجلس و اولویت بخشی اداره کل میراث فرهنگی کرمانشاه است.
مدیر پایگاه طاق بستان در ادامه به ارایه راهکاری فنی و هوشمندانه برای جلب نظر یونسکو پرداخت و اضافه کرد: برای تسهیل و تسریع در فرآیند ثبت، پیشنهاد ما تدوین پرونده ای جامع تحت عنوان "محور ساسانی–اشکانی" است. این پرونده می تواند به شکل زنجیره ای و حتی فرامرزی، آثار شاخصی همچون معبد آناهیتا در کنگاور، مجموعه طاق بستان، آثار قصرشیرین و در نهایت ایوان مدائن در کشور عراق را در بر گیرد. در این سناریو، طاق بستان بعنوان قلب تپنده و محور اصلی این پرونده معرفی می شود که شانس موفقیت آنرا دوچندان می کند.
فیض آقایی همینطور با رد بن بست های اجرائی تصریح کرد: هیچ مانعی در راه ثبت جهانی وجود ندارد که غیرقابل حل باشد. اگر اراده استانی پای کار بیاید، هر ایرادی که بازرسان یونسکو مطرح کنند، قابل رفع خواهد بود و نباید اجازه دهیم ترس از موانع، ما را در میانه راه متوقف ساز.
ثبت جهانی؛ ضرورت حفاظتی و پیشران توسعه
محسن محمدخانی، کارشناس و پژوهشگر میراث فرهنگی، هم در تحلیل اهمیت این مورد به گزارشگر مهر اظهار داشت: ثبت جهانی طاق بستان را نباید تنها یک افتخار ملی دانست، بلکه این امر یک ضرورت اجتناب ناپذیر برای بقای اثر و توسعه منطقه است. ورود طاق بستان به لیست یونسکو، الزامات حقوقی و حفاظتی سخت گیرانه ای را به وجود می آورد که می تواند بعنوان سپری محکم، از بروز لطمه های انسانی، تخریب های محیطی و مداخلات غیرکارشناسی در حریم اثر پیشگیری کند.
این کارشناس میراث فرهنگی با اشاره به نتایج مثبت اقتصادی اشاره کرد: در شرایط فعلی، ثبت جهانی مؤثرترین راهکار برای معرفی بین المللی کرمانشاه، جذب توریستهای خارجی و تزریق ارز به اقتصاد استان است. این اتفاق می تواند محرکی قوی برای گسترش زیرساخت های گردشگری و رونق کسب وکارهای بومی باشد. در حقیقت، جهانی شدن طاق بستان، هم ضامن حفظ هویت تاریخی ماست و هم موتور محرکه ای برای شکوفایی اقتصادی غرب کشور خواهد بود.
زمان اقدام فرا رسیده است
پرونده ثبت جهانی طاق بستان حالا در نقطه ای حساس و سرنوشت ساز قرار دارد. ۱۷ سال انتظار، موقعیت های بسیاری را از گردشگری کرمانشاه سلب کرده است و ادامه این روند دیگر پذیرفتنی نیست. امروز مطالبه جدی فعالین میراث فرهنگی و مردم فرهنگ دوست استان از مسئولان کشوری و استانی، خاتمه دادن به وعده ها و آغاز اقدامات عملی است. تشکیل کارگروه ویژه رفع موانع ثبت جهانی با اختیارات تام و جدول زمان بندی مشخص، کمترین انتظاری است که می رود. طاق بستان، این نگین درخشان ساسانی، شایسته آن است که نامش در کنار بزرگترین آثار تمدنی جهان در لیست یونسکو بدرخشد؛ هدفی که تنها با همت، هم افزایی و پیگیری دلسوزانه محقق می گردد.
منبع: سفرگو
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب