خراسان را بشناسیم،
مصلای پایین خیابان واسطه ای برای تقرب مردم مشهد به خداوند متعال
به گزارش سفرگو، خراسان رضوی یک پژوهشگر و عتیقه شناس خراسانی اظهار داشت: در مجاورت شهرها و در قطعه زمینی نسبتا وسیع فضایی ساخته می شد به نام «مصلی» تا جمع کثیری از اهالی شهر بتوانند در آن نمازهای جماعت اعیاد یا جمعه را در صف های منظم اقامه کنند.
رجبعلی لباف خانیکی در گفت و گو با ایسنا اظهار داشت: مصلی اسم مکان عربی و به مفهوم مکان نماز و سازه ای با کاربری عبادی است. بطور معمول در مجاورت شهرها و سمت قبله قطعه زمینی نسبتا وسیع ساخته می شد به نام مصلی تا جمع کثیری از اهالی شهر بتوانند در آن نمازهای جماعت اعیاد یا جمعه را در صف های منظم اقامه کنند.
وی اضافه کرد: ایوان بلند سمت قبله برای نمازگزاران به مثابه محراب و مانند ماکت بزرگ شده یک محراب بود. نمازگزاران رو به آن ایوان به نماز می ایستادند. شهرهای بزرگ از مصلا برخوردار بودند و بطور معمول در شهرهای کوچک تر و روستاها نمازهای جمعه و جماعات در مساجد یا زمینهای باز برگزار می شد. مشهد به لحاظ جایگاه والای مذهبی و جمعیت زیاد از گذشته های دور نهادهای مذهبی فراوان همچون مساجد، بقاع متبرکه و مدارس علوم دینی داشته اما مصلاها محلهای ویژه ای بودند که می توانستند قاطبه مردم را جهت اقامه نماز در صف های فشرده گرد هم آورند.
این پژوهشگر و عتیقه شناس خراسانی بیان کرد: در بعضی از شهرها مانند بخارا مصلاها آن قدر وسیع بودند که علاوه بر ایوان چندین مناره در نقاط مختلف دور و نزدیک آن برافراشته می شد تا صدای مکبر و امام جماعت را به گوش نمازگزاران برسانند. در مشهد از قدیم هم مصلی وجود داشته است. بقایای یکی از آنها متعلق به دوران تیموری هنوز در طرق به فاصله یک فرسخی حرم مطهر وجود دارد که به «ایوان طرق» مشهور است.
وی عنوان کرد: ظاهرا ایوان یا مصلای طرق در عصر صفوی به سبب بُعد مسافت یا حمله و هجوم های گاه و بی گاه ازبک ها از حیز انتفاع خارج شده و لازم دانسته اند با رعایت همه جوانب مصلایی برای استفاده عامه مردم ایجاد کنند که حالا به مصلای پایین خیابان مشهور است.
لباف خانیکی اشاره کرد: بانی مصلای پایین خیابان یکی از نقبای سادات رضوی به نام «میرزا ابوصالح» مشهور به «نواب» بوده است. شخص خیری که بانی مدرسه نواب نیز بوده و رقبات زیادی بر آن مدرسه وقف کرده است. مصلای پایین خیابان واقع در کنار بلوار مصلا قرار دارد و در عصر صفوی مشتمل بر زمینی وسیع و ایوانی در حاشیه جنوب شرقی شهر مشهد قرار داشته است. بنای این مصلا طی سالهای ۱۰۸۶ و ۱۰۸۷ هجری قمری در کنار آب خیابان و به فاصله کمی از دروازه پایین خیابان مشهد تولید شده است.
وی اشاره کرد: حاجی شجاع بنای اصفهانی، معمار معروف و چیره دست عصر صفوی، نقشه مصلی را به شکلی طرح کرده که یک ایوان بلند با یک گنبدخانه در آخر ایوان داشته و آن ایوان متکی بر ۲ غرفه ایوان مانند کوچک تر در طرفین ایوان بوده تا از رانش ایوان مرکزی ممانعت کنند. در جلوی ایوان زمین وسیعی قرار داشته تا جمعیت زیادی بتوانند در صف های طولانی در آن به نماز قیام کنند.
استفاده از شیوه آذری در معماری مصلای پایین خیابان
این پژوهشگر و عتیقه شناس خراسانی با اعلان اینکه معماری مصلای پایین خیابان به شیوه آذری است، اشاره کرد: طاق های ایوان و ایوانچه های طرفین جناقی و گنبد انتهای ایوان از نوع «عرقچین» است. مصالح ساختمانی بنا آجر، گچ، ماسه و تزئینات بنا با بهره گیری از کاشی، گچ و کتیبه اجرا شده است. زیر پوشش انتهای ایوان و گوشه ها به مقرنس های گچی آراسته بوده که عمدتاً فرو ریخته و الان قطعاتی از مفتول های چوبی نگهدارنده مقرنس ها یا مقر آنها بر جای مانده است.
وی اظهار داشت: مصلا در دوران رونق خود از جلوه، زیبایی و شکوه خاص برخوردار بوده، بدنه داخلی ایوان را قاب ها و تزئینات کاشی و گچی زینت داده و بر لچکی ها و نمای پایه ها نیز قاب هایی محاط در تزئینات گل و برگ و اسلیمی بوده است. در مجموع معماران و هنرمندان کوشیده اند مصلی را مانند دیگر فضاهای کاربردی عبادی زیبا و باشکوه بسازند.
لبافی خانیکی افزود: در مجموع مصلای پایین خیابان بنایی فاخر و زیباست که به لحاظ خاصیت های معماری و هنری می تواند از جذابیت های خوب و مناسب برخوردار باشد. این بنا در طول حیات خود بارها مورد مرمت قرار گرفته و الان در کنار کارگاه های صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی یکی از جاذبه های معتبر گردشگری مشهد نیز شمرده می شود.
وی اشاره کرد: این اثر تاریخی ۱۵ دی ماه ۱۳۱۰خورشیدی به شماره ۱۴۱ در لیست آثار ملی به ثبت رسیده است.
منبع: سفرگو
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب