بازآفرینی بازار چهارسوق شاقاجی ماشین زمان سفر به دوران قاجار
به گزارش سفرگو، از گیلان بازار چهارسوق دهستان شاقاجی شهر سنگر در استان گیلان، بازاری که شاهان قاجار در سفرهایشان به فرنگ از آن دیدن کرده اند و ناصرالدین شاه در رابطه با آن در سفرنامه اش نوشته مقرر است به همان شکل قدیمی بازآفرینی شود، تحقق این امر می تواند ماشین زمانی برای سفر به دوران قاجار و بازگرداندن گذشته خواندنی شاقاجی باشد.
راه سنگفرش معروف به شاه عباسی در دوره صفوی، از آستارا آغاز و با گذر از شهرها و روستاهای غرب گیلان تا ساری می رفت. این راه با تشکیل فرعی هایی با استانهای همجوار در ارتباط بود. بعنوان مثال راه کاروانروی رشت به قزوین، از جاده سیاهکل، دیلمان، عمارلو عبور می کرد.
در دوره قاجار، جاده دیگری از رشت به سمت قزوین راه اندازی شد که این راه با گذر از پل عراقِ رشت به سمت سنگر و دهستان شاقاجی رفته و در امتداد مسیر از پشت امامزاده هاشم در سراوان عبور و با گذر از پشت سپیدرود به سمت منجیل می رفت.
این راه جدید از ابتکارات خسروخان گرجی حاکم وقت گیلان بود. وی در تفلیس زاده شد و زمانیکه پسر بچه ای بیش نبود به عنوان کارگر به ایران می آید. بعدها او به واسطه لیاقت هایش حاکم گیلان و در دوره او کارهای عمرانی زیادی در گیلان به انجام می رسد.
ساخت چندین پل خشتی در رشت، بزرگترین پل خشتی بر رودخانه قزل اوزن در لوشان، راه اندازی راه رشت به منجیل و قزوین، باروت کوبی و قورخانه در جزیره میان پشته انزلی و چندین حمام عمومی همچون کارهای اوست.
بنا بر گزارش لوئی رابینو، نایب کنسول انگلیس در رشت در اوایل قرن بیستم، طبقه اشراف با تشکیل یک شورش عمومی ساختگی (برای فرار از پرداخت مالیات) به سال ۱۲۹۳ قمری و سعایت چینی به دربار، در نهایت سر خسروخان گرجی بالای دار رفته و اموالش به نفع حکومت مصادره می شود.
حالا من در جاده ای به سرعت حرکت می کنم که از ابتکارات خسروخان گرجی بود. راهی که پیش از این کاروان ها با شتر و اسب و قاطر طی می کردند. جاده ای که اولین خودروی وارداتی از اروپا از آن عبور کرد ولی در گردنه صعب العبور آب ترش، گرفتار حادثه شد.
پس از عبور از شهر سنگر به سمت دهستان شاقاجی می روم، دهستانی که بازاری چهارسوق داشت و شاهان قاجار در سفرهایشان به فرنگ از این بازار دیدن کرده اند.
بازاری که یکی از اهالی می گوید: حالا حدود یک دانگ از قسمت غربی بازار که از سمت حمام به مغازه های داخل و پشت بازارچه اتصال دارد در مالکیت خاندان مرحوم ابراهیم معتدل، خان و همه کاره شاقاجی است.
ناصرالدین شاه قاجار، در سفرنامه خود به تاریخ ۱۲۱۰/۴/۲۵ قمری مقارن با ۱۲/ ۲/ ۱۲۷۵ خورشیدی در رابطه با بازار شاقاجی می نویسد: «... بعد راندیم توی جنگل سمت چپ، بین راه بازار زیاد است.... شنبه بازار و غیره... نهار افتادیم به ملک دهبنه که مشهور به شاه آقاجی است که مال میرزا عبدالوهاب مستوفی است. نهار خوردیم و راندیم... خیلی بازار و حمام معتبری بود مانند تمام نقاط ایران در گیلان هم مردم هر محل یک روز را برای تهیه مایحتاج خود تعیین کرده و در آن روز بازار تشکیل می دادند».
اما بازار فعلی شاقاجی به رونق گذشته نیست. بازاری که در گذشته چهار سوق بود و شب ها با چهار در چوبی بزرگ دولنگه بسته و بدین نحو از دکان های بازار محافظت می شد.
دهیار شاقاجی بازار فعلی شاقاجی را به من نشان داده است و در رابطه با این بازار می گوید: بازار هفتگی شاقاجی از گذشته های دور تا به امروز در ایام پنجشنبه هر هفته تشکیل می شد و بنظر می رسد در سفرنامه ناصرالدین شاه منظور پنجشنبه بوده نه شنبه.
مهرداد فلک دوست اضافه می کند: بازار شاقاجی به واسطه قرارگیری در راه راه کاروانروی قزوین به رشت، اعتبار و جایگاه خوبی داشت. هم اکنون در تمام شاقاجی حدود هزار باب مغازه دایر است و الان ۴۰ دکان در بازارچه و بافت قدیمی بازار فعال است. بنا بر این بازار شاقاجی برخلاف دیگر بازارهای دهستان های گیلان، همانند کاروانسراهای درون شهری، دارای چها درب در چهار جهت بود و شب ها درها را می بستند.
فلک دوست موقعیت درهای بازار شاقاجی را هم نشان داده است که متاسفانه با بهسازی مغازه ها، درهای قدیمی را تخریب کرده اند. اما درب چوبی و دو لنگه ضلع جنوبی هنوز پابرجا می باشد. دربی نه چندان بلند که با الوارها و ستون های چوبی، استوار شده و با سقف دیگر مغازه ها دورتا دور، حلب کوب شده است.
وی ضمن اشاره به موقعیت قرار گیری بازار در جوار جاده اصلی و نزدیکی آن به مسجد و حمام تاریخی شاقاجی می گوید: باآنکه مسجد درون بافت بازار نبود، ولی مسجد و حمام در یک راستا و در جوار بازار بودند و این خود نشان دهنده اهمیت و موقعیت بازار سنتی است. مسجد شاقاجی هم یک بنای چوبی بود که دهه های پیش به صورت کامل تخریب و نوسازی شده است.
دهیار شاقاجی، همینطور می گوید: کف بازار قدیمی شاقاجی با سنگ های گرد رودخانه ای کف پوش شده بود ولی دوره های بعد سنگ فرش را می پوشانند. مغازه ها هم سر سفال بودند. بر همین اساس، دهیاری تلاش دارد بازار قدیمی شاقاجی را بازآفرینی کند. در گام نخست، سنگفرش کف بازار در دستور کار قرار دارد. به همین دلیل با کمیته برنامه ریزی شهرستان سنگر مذاکراتی شده تا بودجه لازم برای این کار تامین گردد.
فلک دوست، در رابطه با وجه تسمیه نام روستا هم می گوید: دو دلیل در منابع و روایت های شفاهی ذکر شده است؛ یکی این که شاقاجی برگرفته از نام شاهان قاجار است و آن هم به سبب حضور و سراپرده شاهی در سفرهای شاهان قاجار در این محل است و دومی؛ می گویند به خاطر وجود یک درخت کهنسال و تنومند در روستا، عوامل قاجار این نام را برگزیدند. با توجه به ترک زبان بودن قاجارها شاه آقاجی در زبان ترکی به مفهوم درخت بزرگ است.
بازار شاقاجی در دوره های مختلف از اهمیت و موقعیت خاصی برخوردار بوده و اهالی شهرستان سنگر برای تهیه مایحتاج خود به این بازار رجوع می کردند.
اکنون هم این بازار در راه جاده قدیم قزوین به رشت قرار دارد و در زمان پیک مسافر این جاده قدیمی باردیگر مورد استفاده مسافران قرار می گیرد. ازاین رو احیا و بازآفرینی بازار تاریخی شاقاجی، می تواند گذشته خواندنی شاقاجی را بازگرداند.
منبع: سفرگو
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب