بازخوانی تاریخ یك امامزاده در دارالخلافه؛
درج نامی از یک پادشاه گم نام دوره تیموری در صندوقچه امامزاده یحیی
سفرگو: امامزاده یحیی(ع) یکی از امامزادگان دارالخلافه تهران است که دارای آثار تاریخی مختلفی بوده است یکی از با اهمیت ترین آثار این امامزاده درج نام شاهزاده ای گم نام به نام عضدالدوله روی صندوقچه آنست.
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ امامزادگان یحیی و محمد در خیابان پانزده خرداد در کوچه امامزاده یحیی قرار دارد. این امامزادگان در ناحیه ۲ در منطقه ۱۲ واقع شده اند و جزو اولین بناهای ساخته شده در دوره خوارزمشاهیان است. بقعه، زیر نظر اداره اوقاف و امور خیریه ناحیه ۳ اداره می شود و با شماره ۱۱۱۹۶ در تاریخ بیست و پنجم مهرماه سال ۱۳۸۳ در لیست آثار میراث فرهنگی ثبت شده است.
محله ای که بقعه در آن واقع شده، به محله امامزاده یحیی مشهور است. این محله، در همسایگی بازار تهران قرار گرفته و از بافت های قدیمی تهران به حساب می آید. بنای قدیمی بقعه، برج خشتی هشت ضلعی بود که مثل سایر بناهای عصر مغول، گنبد آجری دوازده ضلعی هرمی شکلی در بالای آن قرار داشت. در زمان قاجار، اطراف این برج خشتی، چند ایوان و اتاق و بناهای دیگری ساخته شد. پس از آنکه بنای قدیمی تخریب شد، در پاییز سال ۱۳۲۰ شمسی، بنای جدید از روی نقشه بنای قدیمی و به همان ابعاد قبلی بازسازی شد.
صندوق چوبی روی مرقد؛ قدیمی ترین اثر موجود در بقعه
در گذشته، مجموعه امامزاده یحیی شامل مدرسه، شفاخانه، حوض، مسجد، توتستان، غسالخانه و گورستان بوده است و در اطراف بقعه، باغ و زمینهای زیادی بود. امروز، همه این باغ و زمینهای اطراف آن به واحدهای مسکونی و تجاری تبدیل گشته اند. عده ای سابقه بنا را به دوره مغول نسبت داده و عده دیگری معتقدند ساخت بنا به دوره حکومت آق قویونلوها برمی گردد.
قدیمی ترین اثر موجود در این بقعه، صندوق چوبی روی مرقد است که تاریخ ۸۹۵ هجری روی آن حک شده است. نوع معماری گنبد برگرفته از معماری دوره آل بویه است.
در عملیات پی برداری بقعه، در سردابه، لوحه برنجی کوچک شش گوشه ای پیدا شد که زیارت نامه امامزاده یحیی به صورت عبارات ناخوانایی به خط نسخ نامرغوب بر روی آن نوشته شده بود. کارشناسان اعتقاد دارند که این لوحه برنجی در ارتباط با اواخر دوران حکومت صفویه است.
یکی دیگر از اشیای قدیمی در امامزاده یحیی، لوحه کاشی فیروزه ای رنگی است که نوشته هایی با خط نسخ برجسته روی آن نقش گرفته که بنا به قول مرحوم مصطفوی از بقعه یکی از بزرگان شیعه به اینجا منتقل شده است. این لوحه، در بخش خارجی دیوار خشتی غربی بقعه قدیمی امامزاده یحیی نصب شده بود که در مدت خرابی و مرمت بقعه در موزه ایران باستان نگهداری می شد.
در حاشیه لوحه، آیه ۶۰ سوره مائده نقش بسته است. البته گفته می شود پیش از رسمی شدن مذهب شیعه در ایران، این آیه مبارکه را بر روی الواح و بناهای در ارتباط با بزرگان شیعه می نگاشتند. کلماتی به خط نسخ، در بخش پایین وسط این لوح کاشی نوشته شده که در ارتباط با یکی از شخصیت های مذهب شیعه است که سال ۶۲۸ هجری قمری یعنی بیست تا بیست و پنج سال پس از دفن امامزاده یحیی (ع) در جوار تربت آن حضرت مدفون شده است.
قبر امامزاده یحیی و امامزاده محمد هر دو در سرداب کنار یکدیگرند. در شبهای قدر و شبهای جمعه، جمعیت زیادی برای زیارت و دعا به این امامزاده می آیند و از شلوغ ترین امامزاده های منطقه است. در رابطه با نام و نسب این امامزادگان چنین نقل شده که نسب سید عزالدین ابوالقاسم یحیی به عبدالله باهر بن امام زین العابدین (ع) می رسد. او پس از پدر نقابت طالبیه ری، قم و آمل را بر عهده داشت و سال ۵۹۲ هجری قمری به دست علاء الدین تکش خوارزمشاه به شهادت رسید.
بانی بقعه خشتی قدیم شخصی به نام قرابشاره بود
به گفته مرحوم مصطفوی (به نقل از ناصرالدین شاه حسینی) بر روی در قدیمی نه چندان بزرگ بقعه، علاوه بر منبت کاری دو کتیبه کوچک زیر به خط ثلث نگاشته شده: بنده درگاه قرابشاره و معمارالعماره دیوحسن. بر اساس این کتیبه ها میتوان گفت بانی بقعه خشتی قدیم شخصی بنام قرابشاره بوده و دیو حسن، معماری ساختمان آن بوده است. قرا به ترکی یعنی سیاه و در قدیم قبل از اسم غلامان می آمد.
معنی عبارت اینست که غلامی با نام بشارت، بانی این بنای متبرک خشتی بوده است. کلمه دیو هم در نواحی مازندران مخصوصاً نواحی سوادکوه قبل از اسم می آمد و در نام خانوادگی هم استفاده می شد و به مفهوم بزرگ است.
در کتاب امامزادگان دارالخلافه تهران نوشته بهزاد یعقوبی که اطلاعاتی در رابطه با این امامزاده داده آمده: گفته می شود فقط سه امامزاده از بین امامزادگان موجود در دارالخلافه، صندوق های تاریخی این چنینی داشته اند و از بین این سه صندوق، صندوق امامزاده یحیی از صندوق های دیگر زیباتر و قدیمی تر بوده که تاریخ روی آن ۸۹۵ هجری قمری را نشان داده است.
صندوق امامزاده یحیی حاوی اطلاعات تاریخی مفید و بی سابقه ای است چون که این صندوق تنها صندوقی است که نام شاهزاده عضدالدوله فرزند شاهرخ پادشاه معروف تیموری و گوهرشاد خاتون ملکشاه غازی در آن دیده می شود. نام این شاهزاده در هیچیک از کتب تاریخی در ارتباط با دوره تیموری نیامده است.
شریف رازی در رابطه با شخصیت امامزاده یحیی چنین نوشته است: امامزاده یحیی سیدی شریف بود شیخ منتجب الدین، یکی از علما و فضلای بزرگ که احادیثی را از پدرش شرف الدین محمد و از مشایخ دیگر نقل می کند در رابطه با امامزاده یحیی نوشته: سلطان عترت طاهره، رئیس رؤسای شیعه، صدر علمای عراق قدوة الاکابر، حجه الله علی الخلق ذی الشرفین، کریم الطرفین، سید امراء السادات شرقاُ و غرباُ، ملک الساده و منبع السعاده و کهف الامه و سراج المله و عضو من اعضاالرسول (ص) وجزء من اجزای الوصی والبتول وغیر ذلک.
در منابع آمده پدر این بزرگوار چند دختر داشت و فرزند پسر نداشت. چون مادر یحیی آبستن شد، پدرش حضرت رسول (ص) را در خواب دید. عرض کرد یا رسول الله (ص) نام این بچه را که در شکم همسرم است چه بگذارم؟ حضرت فرمودند یحیی. به خاطر همین وقتی این پسر به دنیا آمد، او را یحیی نام گذاشتند.
به نقل از محمد اسماعیل شمس زاده خطیر، همسر امامزاده یحیی دختر عمه سلطان سنجر بن ملکشاه پادشاه مقتدر سلجوقی بود. روزی سلطان سنجر پیش عمه خود رفت و به وی خاطرنشان کرد هرچه از من می خواهی عنوان کن. ایشان گفتند: حاجتم آن است که دختران من و عزالدین علوی را احترام کنید و تعظیم ایشان نمائید. به همین دلیل، سلطان سنجر به اولاد عزالدین احترام زیادی می گذاشت.
سلطان وقت، طغرل بیک سلجوقی، امامزاده یحیی را پیوسته تجلیل و تعظیم می کرد و بارها با امرای دولت برای زیارت و دست بوسی خدمتش شرفیاب می شد. در زمان خوارزمشاهیان، سلطان محمد خوارزمشاه که سنی بسیار متعصبی بود به جنگ طغرل سلجوقی آمد و او را کشت. بعد از کشتن طغرل، سلطان محمد، امامزاده یحیی را هم گرفت و مظلومانه شهید کرد.
بیشتر افراد در خاندان امامزاده یحیی ازعلما، وزرا، نقبا، فقها، شعرا و متکلمان دوره خود به حساب می آمدند که از بعضی از آنان مانند علامه نقیب سید ابوالحسن المطهر، ابوالفضل محمدالشریف الحسین الکوکبی، السید علاءالدین، السید شریف الدین محمد، السید زین الدین مطهر، السید علاءالدین المرتضی، السید تاج الدین علی، السید شمس الدین و السید فخرالدین در کتب تاریخی یاد شده است.
منبع: سفرگو
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب