یك فنجان اسپرسو،
آشنایی با گونه های مختلف قهوه
به گزارش سفرگو خراسان رضوی قهوه گونه های مختلفی دارد که هر کدام دارای زیرگونه هایی هستند. این زیرگونه ها شاخصه های عطری و طعمی متفاوتی داشته که خویش را از سایرین متمایز می سازند. معمولاً فقط دو گونه عربیکا و روبوستا جهت مصارف تجاری پرورش پیدا می کند. البته گونه دیگری به نام لیبریکا هم وجود دارد که سهم بسیار پایینی در تولید قهوه دارد.
قهوه برگرفته از نام لاتین Coffea عضوی از خانواده روناسیان بوده که شامل بیشتر از ۶۰۰ گونه درخت و بوته های گرمسیری همچون گاردنیا است. از آنجائیکه این گیاه تا ارتفاع نسبتا زیادی رشد می کند، بهتر است که با عنوان درخت در نظر گرفته شود. این درخت که دارای تنه عمودی و سه شاخه است، دارای درختچه های کوچکی هستند تا به درختانی به ارتفاع حدود ۱۰ متر برسند.
قهوه یک گیاه گرمسیری است که بین مدار راس السرطان و راس الجدی بر روی کمربند قهوه گسترده شده است. گونه های قهوه روبوستا و عربیکا در صورت هرس نشدن می توانند تا ارتفاع ۱۰ متر هم رشد کنند اما کشورهای تولیدکننده، ارتفاع آنرا در حدی نگه می دارند که برداشت آسان تر صورت گیرد.
قهوه جهت کشت احتیاج به آب وهوای خاصی دارد. دما، بارندگی، نور خورشید، باد و خاک عناصر مهمی جهت کشت قهوه هستند. همینطور گیاهان قهوه بسته به گونه و زیرگونه شان برخی در سایه و برخی به صورت مستقیم زیر نور خورشید رشد می کنند.
بدترین دشمن قهوه سرما است. سرما به شدت بر توانایی درختان جهت تولید گل هایی که آغاز چرخه توسعه قهوه هستند، صدمه می رساند. ارتفاع سطح زیر کشت و شرایط باد و باران در بروز سرما تأثیر می گذارد. بیشترین خطر سرمازدگی در مناطق درحال رشد جنوبی برزیل است. نمونه بارز آن دو یخ بندان ویرانگر در اواسط دهه ۱۹۹۰ بود که سبب خسارت هایی شد که قیمت قهوه ۳ برابر شود.
درختان قهوه زندگی خویش را از گلخانه آغاز می کنند، جایی که بذرها پیش از فصل در گلدان های کوچک کاشته می شوند و معمولاً ۶ تا هشت هفته طول می کشد تا جوانه بزنند، سپس ۶ الی ۱۲ ماه برای رشد در گلدان های خود قرار می گیرند. بعد از این، درختان جوان در مزرعه کاشته شده تا بلوغ خویش را آغاز کنند و برای تولید حدود سه تا چهار سال زمان نیاز دارند. طول عمر یک درخت قهوه به نحوه مراقبت و توجه زیاد در طول زندگی آن بستگی دارد.
سه تا چهار سال بعد از کاشت قهوه، گل ها به صورت خوشه هایی در محورهای برگ های قهوه رشد پیدا می کنند. میوه فقط در بافت جدید تولید می شود. گیاه قهوه عربیکا گردافشان است، در صورتی که گیاه قهوه روبوستا به گردافشانی متقابل وابسته است. حدود ۶ تا هشت هفته بعد از بارور شدن هر گل قهوه، تقسیم سلولی اتفاق می افتاد و میوه قهوه به مدت یک دوره وابسته به آب وهوا به شکل سرسنجاق باقی می ماند. میوه قهوه هم در حدود ۳۰ تا ۳۵ هفته بعد از گلدهی، رنگ خویش را از سبز به قهوه تغییر می دهد، البته رنگ میوه قهوه در بعضی از زیرگونه های متغیر است.
گیاه قهوه یکی از منابع مهم تولید اکسیژن در جهان
برگ های بیضی شکل قهوه، براق، مومی و به رنگ سبز تیر هستند. گیاه قهوه تبدیل به یک منبع اکسیژن در اغلب نقاط جهان شده است. هر هکتار قهوه، روزانه به اندازه حدودا نصف اکسیژن تولیدی یک هکتار جنگل بارانی اکسیژن تولید می کند.
قهوه گونه های مختلفی دارد که هر کدام دارای زیرگونه هایی هستند. معمولاً فقط ۲ گونه عربیکا و روبوستا جهت مصارف تجاری پرورش پیدا می کند. البته گونه دیگری به نام لیبریکا هم وجود دارد که سهم بسیار پایینی در تولید قهوه دارد.
گونه عربیکا
گونه عربیکا، بوته ای همیشه سبز با برگی بیضی شکل و سبز تیره بوده که می تواند تا ۶ متر ارتفاع داشته باشد. اسیدیته پیچیده و ترکیبات طعمی موجود در گونه های عربیکا به این مفهوم است که تنوع زیادی در عطر و طعم آن وجود دارد. قهوه عربیکا به صورت کلی شیرین تر است و دارای یادداشت های عطری و طعمی از میوه ها، گل ها، شکلات و آجیل هستند. همینطور از قهوه روبوستا گران تر هستند و این گرانی به علت احتیاج به شرایط خاص کشت مانند آب و هوا و ارتفاع جهت رشد آنها است. دانه های قهوه عربیکا معمولاً بیضی شکل و دارای خوشه مرکزی مشخص و بزرگتر از دانه های روبوستا هستند. درختان عربیکا حدود ۵۰ سال میوه خواهند داشت، باآنکه پس از ۳۰ سال عملکردشان کاسته می شود.
گونه روبوستا
گونه روبوستا بیشتر در ویتنام، غرب آفریقا، اندونزی و سایر بخش های جنوب شرقی آسیا رشد می کند. روبوستا دارای مقادیر اسدیدیته پایین تری نسبت به قهوه عربیکا هستند. به این مفهوم که به صورت کلی شیرینی کمتری در آنها وجود دارد. روبوستا برای نخستین بار در کنگو کشف شد. درختان روبوستا بعد از سه سال نخستین محصول خویش را تولید می کنند و تولیدات آنها ۲۰ تا ۳۰ سال بیشتر ادامه پیدا نمی کند.
مراقبت از درختان قهوه روبوستا بسیار راحت است. این درختان در مقابل شرایط آب وهوایی و آفات گیاهی بسیار مقاوم بوده و به صورت متوسط یک سوم ارزان تر از قهوه های گونه عربیکا هستند. یکی دیگر از شاخصهای گونه روبوستا، وجود کافئین بیشتر است. دانه های روبوستا به صورت کلی کوچک تر و دایره ای تر از دانه های عربیکا هستند.
گونه لیبریکا
گونه لیبریکا در ارتفاعات کم و در مالزی و آفریقای غربی پرورش یافته و کمتر از یک درصد بازار تجارت را به خود اختصاص داده اند. در فنجان غلیظ و تند است اما طرفداران خاص خویش را دارد. گونه لیبریکا در فیلیپین به باراکو مشهور است. برخی از انواع مختلف در ماداگاسکار و جزایر ماسکارین وجود دارد که فاقد کافئین یا مقدار کمی کافئین دارند.
منبع:
کیانی، اسماعیل؛ ۱۳۹۸؛ کتاب یک فنجان اسپرسو؛ انتشارات ترانه مشهد
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب