پیگیری مهر؛
بادگیرها در انتظار قوانین خشتی
سفرگو: بادگیرها بعنوان یکی از سازه های معماری خشتی، نیاز به مرمت دارند اما برای ساخت بادگیرهای جدید باید ضوابط معماری خشتی تدوین و اجرا شود.
خبرگزاری مهر – گروه استان ها: سازمان جهانی یونسکو مسئولان استان یزد را ملزم کرده که برای هرگونه ساخت و ساز در بافت تاریخی ثبت جهانی، ضوابط معماری خشتی را تدوین کنند که این مهم از طرف سازمان نظام مهندسی ساختمان استان یزد درحال پیگیری است.
احیای بادگیر در شهر بادگیرها، هم اکنون تنها برای بناهایی که بقایایی از این سازه زیبا و منحصر به فرد معماری خشتی را در خود دارد، امکان پذیر است و ساخت بادگیرهای جدید، منوط به تدوین ضوابط معماری خشتی و کاربری بخشیدن به بادگیر در معماری است.
تاکید یونسکو به معماری خشتی
حفظ اصالت یکی از الزامات سازمان جهانی یونسکو برای ثبت جهانی بافت تاریخی یزد است و بر رعایت این مساله هم در مرمت بناها و هم در ساخت بناهای جدید تاکید گردیده است.
اصالت بافت تاریخی معماری خشتی است. خشتی که در گذشته بعنوان کهن ترین مصالح ساختمانی بشر در فلات مرکزی ایران در دوره های مختلف تولید و مصرف می شد.
این جز مهم از مصالح معماری کویری با ترکیب آب و خاک و ساختن گل و ریختن آن در قالب و خشک کردن آن در مجاورت نور خورشید بصورت خشت خام ایجاد می شود.
تولید خشت خام یکی از ساده ترین و کم هزینه ترین روش های تولید مصالح ساختمانی در ایران خصوصاً شهر تاریخی یزد بوده است. یکی از محاسن این مصالح ساختمانی، پایداری و ماندگاری آنست. از دیگر محاسن خشت خام باید از عایق بودن آن در مقابل حرارت نام برد.
بسیاری از عناصر معماری بافت تاریخی همچون بادگیرها از همین خشت هایی که با زحمت معماران زیر آفتاب سوزان کویر، تولید شده و در ساخت بناها به کار می رفتند، تولید شده و حتی پابرجا مانده اند بدین جهت خشت همچنان می تواند مصالحی قابل اعتماد برای ساخت و ساز باشد.
اگر کسی بخواهد برای ساختمانی بادگیر بسازد، باید در انتظار تدوین ضوابط معماری خشتی بماند چونکه اصالت بافت تاریخی مورد تاکید یونسکو است الزام سازمان جهانی یونسکو سبب شده که مسئولان استان در امتداد تدوین ضوابط معماری خشتی گام بردارند و تا این ضوابط تنظیم نشود، ساخت سازه جدید در بافت تاریخی امکان پذیر نیست و سازه های قدیمی که بقایایی از عناصر تاریخی همچون بادگیر را دارند، قابلیت مرمت و بازسازی دارند.
در خیلی از خانه های قدیمی بادگیرهایی وجود دارند که به شدت نیازمند مرمت هستند و اقداماتی برای بقای آنها با همکاری دستگاه های مختلف در حال انجام می باشد. در بعضی نقاط نیز بقایایی از بادگیرها بجای مانده است که این موارد هم قابل احیا و مرمت است.
اما اگر کسی بخواهد برای ساختمانی بادگیر بسازد، باید در انتظار تدوین ضوابط معماری خشتی بماند چونکه اصالت بافت تاریخی مورد تاکید یونسکو است و یکی از موارد مهم در این ضوابط تعیین شده، حفظ اصالت با اجرای معماری خشتی است.
اجرای بادگیر جدید، به شرط اصالت
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان یزد درباره احیای بادگیرها به خبرنگار مهر اظهار داشت: شرط اصالت یکی از شرط های سازمان جهانی یونسکو برای ثبت جهانی بافت تاریخی است تا از این اصالت حفاظت شده و از بین نرود.
مجتبی فرهمند اضافه کرد: خیلی از خانه ها در گذشته بادگیر نداشته اند و اگر بخواهیم امروز بادگیر را در این خانه ها اجرا نماییم، اصالت را زیر سوال برده ایم چونکه این عناصر هویت بخش بافت تاریخی هستند و همانطور که باید از عناصر معماری موجود و اصیل حفاظت نماییم باید از ایجاد عناصر جدید که در هویت بافت تاریخی نبوده است، جلوگیری نماییم.
وی با تاکید بر این که اندام های بناهای تاریخی اجازه کم و زیاد کردن ندارند، افزود: البته عمده اضافاتی که این روزها انجام می شود، ساخت عناصری همچون بادگیر است که تنها جنبه تزئینی دارد و کارکردی ندارد در صورتیکه این اقدام در معماری بافت تاریخی ما اصالت محسوب نمی گردد.
احیای نقش بادگیرها در قالب سیستم تهویه ساختمان
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان یزد درباره احیای کارکرد بادگیرها گفت: اصلی ترین کارکرد بادگیر در معماری امروزی بحث تهویه است، این جز از اجزای معماری سنتی باتوجه به شرایط اقلیمی نمادین نبوده بدین جهت اگر در معماری جدید هم کارکردی همچون استفاده از آن بعنوان سیستم تهویه به آن داده شود، کاربردی خواهد بود.
وی اضافه کرد: در این شرایط است که ساخت بادگیر هم در بافت قدیم و هم بافت جدید شهر، قابل پذیرش و قابل اجرا می باشد اما اگر فقط جنبه تزئینی به خود بگیرد، قابل قبول نیست.
فرهمند اظهار داشت: بطور قطع با وجود تجهیزات مکانیکی امروزی و تسهیل دسترسی و بازدهی آنها، بادگیر نمی تواند نقش گذشته را داشته باشد اما با احیای آن بعنوان سیستم تهویه ساختمان، می توان در مدیریت مصرف انرژی از آن بهره برد.
وی بیان کرد: خنک کنندگی بادگیر با اجزای دیگر معماری امکان پذیر بوده است اما استفاده از آن بعنوان سیستم تهویه و ایجاد جریان هوا می تواند به سیستم های مکانیکی امروزی کمک نماید.
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان یزد اظهار داشت: بدین سان خنک کردن محیط بمراتب آسان تر خواهد بود و مصرف انرژی را در دستگاه های مکانیکی کاهش خواهد داد.
فرهمند اشاره کرد: باتوجه به محدودیت هایی که درباره منابع انرژی وجود دارد می توان از بادگیرها بعنوان المان تهویه طبیعی در کنار دستگاه های مکانیکی بهره برد و به آنها کارکرد بخشید وگرنه ساخت بادگیر در پشت بام در صورتیکه با ساختمان هیچ ارتباطی ندارد، بیهوده و مردود است.
ساختار عملکردی معماری سنتی
وی بیان کرد: معماری گذشته ما برمبنای ساختار عملکردی است و هر المان کارکردی داشته است و بادگیرها هم بعنوان قسمتی از این ساختار، در جانمایی، ابعاد، ارتباطات فضایی و … دارای استانداردهایی بوده اند اما امروز ساخت بادگیرهای جدید تنها به ارتفاع توجه شده است.
فرهمند با اعلان اینکه مشخصات بادگیر به ابعاد حیاط و فضاهایی که هوا را تهویه می کند، بستگی داشته و همه نسبت ها رعایت می شد تا این سازه کارکرد ونقش واقعی خودرا ایفا کند و در معماری سنتی هم بسیار جوابگو و کاربردی بوده است.
تدوین ضوابط خشتی در آینده نزدیک
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان یزد درباره صدور مجوز برای ساخت بادگیرهای جدید، این را منوط به تدوین ضوابط معماری خشتی عنوان نمود و اضافه کرد: هم اکنون در ضوابط نوسازی مقررات ملی خشتی نداریم و مقرر است تا چند ماه آتی ضوابط تدوین شود تا بتوانیم مجوزهای جدید ساخت و ساز را در بافت تارخی صادر نماییم.
وی افزود: بدین جهت تمرکز بر بافت تاریخی هم اکنون به مرمت بناها و اجزای آن همچون بادگیرها معطوف شده بدین سبب هم اکنون برای مرمت بادگیرها مشکلی وجود ندارد اما باید بقایای بادگیر در خانه وجود داشته باشد که بتوان آنرا با خشت احیا و مرمت کرد.
ضرورت آموزش برای اجرای معماری خشتی
رئیس نظام مهندسی ساختمان استان یزد درباره تبحر و تجربه مهندسان و معماران یزدی برای ساخت سازه های خشتی گفت: طبیعتاً دراین زمینه تجربه ای وجود ندارد و مهندسان نیازمند آموزش هستند اما بطور قطع بخشنامه که ابلاغ گردید، دوره های آموزشی برگزار می نماییم تا مهندسان بتوانند در زمینه طراحی، اجرا و نظارت مهارت کسب کنند.
بادگیرهای یزد بعنوان عنصر جدایی ناپذیر معماری خشتی و سازه خلاقانه معماران یزدی در صف احیا هستند و این امید وجود دارد که برمبنای اصولی تدوین شده و مشخص، شاهد احیای بادگیرهای اصیل اما فرسوده باشیم.
منبع: سفرگو
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب