آقای ضرغامی بخواند ، ۱۷

عودلاجان را نیمه جان رها نکنید!، ۲

عودلاجان را نیمه جان رها نکنید!، ۲

عودلاجان، محله ی عیان نشینی که روزی افراد نام داری همچون آیت الله مدرس را به خود دیده و قسمتی از هویت تهران را شکل می هد، روزگاری است که دیگر جایگاه ارزشمندی ندارد و با وعده حفظ و بازسازی آن به شرط حفظ بافت تاریخی اش به دل کوچه ها و بناهای تاریخی و قدیمی اش چنگ می زنند تا آنرا مدرن و خاطرات تهران را مخدوش کنند.


در سلسله گزارش های گذشته به اهمیت حفظ و صیانت از میراث فرهنگی و همینطور آثار و بناهای تاریخی که مورد بی مهری متولیان قرار گرفته اند، تا جایی که بعضی از آنها به ورطه نابودی کشیده شدند، اشاره کردیم. همانطور که گفته شد ایران با پیشینه تاریخی و فرهنگی غنی از موارث فرهنگی غنی هم بهره مند است و یکی از دغدغه های امروز نگهداری درست از این آثار است که مانند شناسنامه یک ملت و مبین فرهنگ و خاطرات گذشته ایران هستند.
در گزارش قبل به بررسی «عودلاجان» (اودلاجان) یکی از قدیمی ترین محله های تهران پرداختیم، محله ای که از دل آن افردا نام داری بیرون آمدند؛ از آن محله های قدیمی با باغات و خانه های باشکوه بسیار که خانه مدرس، باغ ملک الشعرا، کاخ گلستان و عمارت مسعودیه در این منطقه جای گرفته اند.
محله «عودلاجان» بعنوان یکی از پنج محله تاریخی تهران، با عنایت به نزدیکی به ارگ سلطنتی، سابقه طولانی در اسکان دادن اعیان و اشراف و صاحبان مناصب در ادوار مختلف تاریخ دارد. مجاورت این محله با بازار هم از مهم ترین علل حضور اقوام و قومیت های مختلف شامل یهودیان، اعراب و… در این محله بوده است. ساکنان این محله در قدیم بیشتر کلیمی بوده اند و زرتشتیانی هم در این محله سکونت داشتند. همینطور بعضی از مشاهیر تاریخ معاصر ایران مانند خاندان قوام الدوله، خاندان مستوفی، نصیرالدوله بدر و سید حسن مدرس نماینده مجلس شورای ملی در «عودلاجان» ساکن بودند.
«عودلاجان» از جنوب به میدان مولوی، از شمال به خیابان امیرکبیر و سرچشمه، از غرب به شمس العماره و ضلع شرقی آن به امامزاده یحیی محدود می شود و الان محله های پامنار، ناصرخسرو و امام زاده یحیی را در برگرفته است. گذر باغ نظام الدوله، گذر در حمام نواب، گذر شتر گلو، گذر مسجد حوض، گذر در مدرسه و کوچه های نظام العلما، سردار، سپهدار، شاه بیاتی، معین الملک، حاجی علی، آقا موسی تاجر، میرزا آقاجان، خدابنده لو، حاجی آقا بابا، آقا محمد محمود، سهراب خان، نقاره چی ها، هادی خان و محمدخان امیر تومان همچون گذرها و کوچه های عودلاجان هستند.
اما این محله قدیمی تهران که هویت و شناسنامه آن است و خاطرات تهران قدیم را یدک می کشد، امروز رنگ و بوی دیگری دارد؛ رنگ پریده است و دیگر بوی زندگی نمی دهد. محله ای که روزی عیان نشین بوده، امروز تبدیل به انباری برای بازار شده و برخی خانه های قدیمی و فاقد مالک آن جایگاه معتادان و افراد خطرناک شده است. در طول دو دهه اخیر تنها اقدام موثر که برای «عودلاجان» انجام داده اند، ثبت ملی این محله ۱۴۰ هکتاری بوده و حتی مصوبه ۱۵ فروردین ماه ۱۳۹۰ شورای فنی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران که در گزارش قبل به آن اشاره کرده ایم، هم دردی از دردهای این بافت تاریخی دوا نمی نماید.
قدم به قدم در کوچه های باریک و دراز «عودلاجان» بناها و خانه های تاریخی است که بسیاری از آنها به ثبت ملی نرسیده اند و آن هایی هم که به ثبت ملی رسیدند، در حفظ و نگهداری شان ناکام ماندند. در این گزارش به بررسی وضعیت بعضی از بناهای تاریخی که در منطقه «عودلاجان» می پردازیم.

تخریب خانه های تاریخی و بافت قدیمی «عودلاجان»
*تعرض به «عودلاجان» فقط خدشه دار کردن حریم بصری آن نبود، خیلی از آثار تاریخی این محله و کنیسه های یهودیان را تخریب کردند و در توجیه این کار بعضی از آنها را فاقد قدمت و ارزش تاریخی می خواندند.
فروردین سال ۸۷ فیروز دولت آبادی - معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری - درباره تخریب برخی از کنیسه های یهودیان در محدوده ی تاریخی عودلاجان می گوید: تصور من این است که رفتارهای حفاظتی ما نسبت به بناهای مقدس و تاریخی ادیان مختلف، درگیر تنگ نظری نبوده و از موضع تبعیض بین ادیان نگاه نشده است. عمدی در تخریب کنیسه ها وجود داشته باشد، بلکه در جهت حرکاتی که با دیگر بناهای تاریخی صورت می گیرند، به احتمال زیاد آنها هم تخریب شده اند. با اطمینان می گویم که ما با هیچ تخریبی مصالحه نمی نماییم و در حد توان از این اتفاق ها جلوگیری می نماییم. شاید به دلایلی، جدیت بیشتری درباره تخریب مکان های تاریخی اقلیت ها داشته باشیم و اگر چیزی از کنیسه ها مانده باشد، تلاش می شود که در الگوی جدید عودلاجان که با مشارکت شهرداری در حال بازسازی است، این خاطره ها را بتوانیم زنده نماییم.
از طرفی در همان روزها شهردار منطقه ۱۲ تهران که اعلام می کند که بخش شمالی عودلاجان مسکونی است و خراب می شود.
دولت آبادی هم درباره این صحبت ها اظهار می کند: وقتی بافتی تاریخی به ثبت می رسد، منظور این نیست که تک تک عناصر ثبت می شوند، تخریب بخش های مسکونی به نظر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بستگی دارد و نگاه سازمان این گونه است که بافت های شهری باید بافت های زنده ای باشند که زندگی در آنها جریان دارد که این جریان، ناچار تغییراتی را در بافت ها ایجاد می کند، پس باید بپذیریم که بناهای فرسوده باید تخریب و نوسازی شوند.
معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری حد این تخریب ها را تا اندازه ای دانست که هویت عمومی بافت مخدوش نشود و آن هویت بعد از مطالعات عمومی بافت، قابل حفاظت باشد.
مهدی معمارزاده - مسؤول دفتر فنی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران - هم درباره تخریب های انجام شده در بافت «عودلاجان» بیان می کند: عودلاجان در لیست آثار ملی به ثبت رسیده، ولی هنوز مشکل آن حل نشده است. در محدوده های تاریخی مانند عودلاجان و بازار، کل بافت ثبت شده و بسیار به ندرت تک بنایی در لیست آثار ملی به ثبت رسیده است، چون رویکرد سازمان به حفظ کلیت بافت بعنوان یک مجموعه تاریخی است و این مشکلی است که ما در «عودلاجان» با آن روبه رو هستیم.
از متروکه شدن تا فروش و کلنگ زدن بر جان مدرسه ای ۲۰۰ ساله در عودلاجان
مدرسه «حافظ» با قدمتی ۲۰۰ ساله از پیش از شکل گیری بازار فعلی تهران در این منطقه تاسیس شد. پس از پیروزی انقلاب این مدرسه در تملک سازمان اوقاف و امور خیریه قرار گرفته؛ ولی برای آموزش به وزارت آموزش و پرورش اجاره داده شد و تا اواخر سال ۷۷ پذیرای دانش آموزان مشتاق علم آموزی بود تا این که در این سال آموزش و پرورش به یک باره مدرسه را تخلیه و به حال خود رها کرد؛ این روند تا انتهای سال ۸۲ هم ادامه یافت تا این که کسبه بازار متوجه فروش این مدرسه در ابتدای سال ۸۳ شدند.
گویا، خریدار مدرسه فرد بساز و بفروشی بوده که تصمیم به ساخت مجتمع تجاری بزرگی در قلب بازار تهران گرفته و به قول کسبه محل، تصمیم به متمرکز کردن فروش لوازم صوتی و تصویری در طبقات این برج پنج طبقه داشته است. حتی برای جلب نظر کسبه قماش فروش و انجمن اسلامی اصناف و بازار پیشنهاداتی در خصوص ساخت درمانگاه و اورژانس و توسعه فضای مسجد ارائه کرده است که با مخالفت شدید انجمن اسلامی، اتحادیه بنکداران و کسبه بازار روبرو شده است.
محمدصادق مشایخ - رئیس اتحادیه بنکداران پارچه تهران ـ در واکنش به فروش «مدرسه حافظ» در آذر سال ۸۳ به ایسنا می گوید: فروش مدرسه ای با متراژ هفت هزار مترمربع آن هم به قیمت شش میلیارد تومان جای بسی شگفتی است. بر مبنای شنیده ها این مدرسه از دیرباز تحت تملک سازمان اوقاف و امور خیریه بوده است؛ ولی تا اواخر دهه ۷۰ به وزارت آموزش و پرورش اجاره داده شده بود و در حالیکه بنا به علل نامعلوم بلااستفاده رها شده بود، در اوایل سالجاری از فروش آن به یک بساز و بفروش با خبر شدم که او هم در صدد تغییر کاربری زمین مدرسه برآمده بود. با آگاه کردن رئیس شورای شهر از موضوع، طی نامه ای به شهردار تهران خواهان ممانعت از صدور هرگونه تغییری در اسناد این مدرسه شد؛ احمدی نژاد هم در دستوری به شهردار منطقه ۱۲ دستور اکید در خصوص پیشگیری از هرگونه تغییر کاربری در اسناد این دبیرستان را داد.
مشایخ با تغییر کاربری دبیرستان حافظ از آموزشی به تجاری مخالفت می کند و توضیح می دهد: معتقدیم تبدیل این مدرسه به دانشگاه نساجی بهترین استفاده از این فضاست؛ چونکه در محدوده بازار، علم و صنعت از نزدیک در تعامل با یکدیگر قرار خواهند گرفت. هم اکنون در بازار تهران در حدود پنج هزار فروشنده پارچه وجود دارد که اکثرا به فروش پارچه های خارجی مشغولند؛ این تعداد فروشنده به دلیل آزادی واردات، مقادیر عظیمی ارز از کشور خارج کرده و مشکلات عدیده ای در تردد داخلی و ترافیک اطراف بازار بوجود آورده ؛ ضمن این که با خروج حجم عظیم سرمایه از گردونه تولید، صنعت نساجی هم در آستانه نابودی قرار گرفته است. با این وجود، تبدیل محوطه این مرکز آموزشی به تجاری و راه اندازی برج تجاری در آن، تعداد فروشندگان را تا دو برابر افزایش خواهد داد.
قاسم نوده فراهانی - رئیس مجمع امور صنفی توزیعی و خدماتی تهران و احمد کریمی ـ دبیرکل انجمن های اسلامی اصناف و بازار در گفت وگویی با ایسنا مخالفت خویش را با تغییر کاربری مدرسه «حافظ» اعلام می کنند.
آذرماه سال ۸۳، محمدابراهیم طریقت تهرانی – مدیر کل وقت میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران – به ایسنا می گوید: هرگونه ساخت و ساز در محدوده آثار تاریخی باید تابع ضوابطی باشد و حریم معماری و منظری حفظ شود؛ بنابراین اگر ساخت و ساز بر روی اثر تاریخی تأثیر منفی داشته باشد، سازمان میراث فرهنگی واکنش نشان داده است. میراث فرهنگی نسبت به این بنا حساسیت دارد و اگر در حریم آن عمل غیرقانونی صورت گیرد، برخورد می کند.
سپس این مدرسه تاریخی را در ۹ بهمن ۱۳۸۴ به شماره ۱۴۲۶۰ در لیست آثار ملی ثبت می کنند، اما این قدم هم هیچ کمکی به حفاظت بهتر از آن نمی کند، چون که ۱۶ سال از جریان پرونده فروش و تغییر کاربری مدرسه «حافظ» می گذرد اما همچنان اقدام جدی برای حفظ آن انجام نشده است.
بنا بر گزارش خبرنگار ایسنا در دیماه سال ۹۸ دیوارهای مدرسه «حافظ» صدای کلنگ می دهند با ریتمی که گویا تلاش می کند با هیاهوی مردم هماهنگ باشد تا توجهی را جلب نکند. انگار دیگر میراث فرهنگی و بقیه اصناف حساسیت نسبت به وضعیت این بنای تاریخی ندارند.


تخریب مسجدی قاجاری در «عودلاجان»
مسجد همت واقع در خیابان شهید مصطفی خمینی تهران، ۱۶ اسفند سال ۸۴ به شماره ی ۱۴۶۱۱ در لیست آثار ملی به ثبت رسید. با این وجود چند ماه بعد یعنی در تابستان ۸۵ این مسجد قاجاری به بهانه نوسازی تخریب شد.
سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران در آذر سال ۸۵ درباره ی تخریب این مسجد اعلام می کند: این بنا در سه روز گذشته با هماهنگی هیات امنای مسجد، شهرداری منطقه ی ۱۲ و اداره اوقاف و امور خیریه جنوب تهران و بدون اطلاع و هماهنگی با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران تخریب شده است.
خانه ای که انبار کتاب می شود
خانه ها و بناهای تاریخی زیادی در «عودلاجان» به کام مرگ کشیده شدند و یا در فراموشی و بی توجهی به انتظار فروریختن خود نشستند، یکی از این خانه ها متعلق به یکی از شخصیت های برجسته سیاسی تاریخ، آیت الله مدرس است. این خانه که در زمان خود ارزش و جایگاه ویژه ای داشت، بعدها توسط برادران کتابچی خریداری و به انبار کتاب تبدیل شد. حتی زمانی که می خواستند کاری برای نجاتش کنند خانه دیگری را به جای آن خریدند.
قصه ناخوشی خانه «مدرس» قصه روز گذشته و امروز نیست، خانه ای که روزگاری قهرمان مشروطه را در خود پرورانده، به حال خود رها شده و تمام اتاق های آن و حتی مطبخ ها به انبار کتاب تبدیل شدند و انگار از ابتدا هم برای این کار ساخته شده بودند.
خانه نشین های بنایی که زمانی مدرس در آن سکونت داشته، کبوتران، گنجشک ها، کلاغ ها، گربه ها و موریانه هایی شده اند که به از دست رفتن آن بیشتر کمک می کردند. این خانه زبالدانی همسایه ها شده بود. بلی، این اتفاقات برای همان خانه ای رخ داده که خاطراتی از جریان زندگی مدرس را در دل خود دارد. حتی زمانی که سازمان میراث فرهنگی سال ۸۴ ازطرف نمایندگان مجلس ششم مأموریت یافت که وضعیت خانه «مدرس» را سر و سامان ببخشد به جای آن خانه «نصیرالدوله» را می خرد.
در همین راستا ایسنا در تیرماه سال ۸۶ پس از بازدید از خانه «مدرس»، با مهدی معمارزاده - کارشناس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران گفتگو می کند، معمارزاده درباره وضعیت خانه مدرس می گوید: دو پلاک پس از خانه ی مدرس ـ خانه ی نصیرالدوله ـ به اشتباه به جای این خانه خریده شد و نوه ی دختری آن مرحوم با دادن مشخصات کامل خانه و دیدن آن، ما را متوجه اشتباه مان کرد. بعد از پیشنهاد نمایندگان مجلس ششم، برخی از کارشناسان با مجلس برای خرید و ثبت خانه هم عقیده شدند. البته سازمان میراث فرهنگی و گردشگری سال گذشته، هیچ بودجه ای برای خرید یا حتی تعمیر و مرمت خانه مدرس نداشت.
رضا کتابچی یکی از مالکان خانه «مدرس» اظهار می کند: پس از اشتباهی که در خرید خانه ازسوی سازمان میراث فرهنگی صورت گرفت، به جز کارشناسانی که چندبار فقط برای بازدید از خانه آمدند، هیچ اقدام دیگری ازسوی آن سازمان انجام نشد؛ درحالی که سازمان میراث فرهنگی از سوی مجلس ششم مأموریت داشت، خانه ی مدرس را به فرهنگسرای مدرس تبدیل کند.


شش سال از خرید خانه «نصیرالدوله» می گذشت اما خانه «مدرس» هنوز در بلاتکلیفی بود و کسی سراغش نمی رفت.
شهریور سال ۹۰ جلال کتابچی (مالک دیگر خانه) به ایسنا می گوید: سازمان میراث فرهنگی هنوز هیچ کاری برای خریدن این خانه ی تاریخی انجام نداده است. به میراث فرهنگی پیشنهاد کردیم، این خانه را بعد از تملک، تحت عنوان خانه ی مشروطیت مرمت کند یا حتا به همان نام خانه ی «مدرس» که ۳۰ سال در آن زندگی کرده است، به آن کاربری دهد؛ ولی آنها می گویند برای خرید این خانه بودجه نداریم. بیشتر فضاهای دیوار مجلس شورای اسلامی را با تصاویر مدرس پر کرده اند، به آنها گفتم، شما که اینجا را با تصاویر این شخصیت پر کرده اید، چرا خانه ی او را تملک و از آن بعنوان یک سمبل نگهداری نمی کنید؟ چندماه پیش، در نامه ای که به رئیس مجلس فرستادیم، اعلام کردیم، خانه «مدرس» در اختیار ماست. خانه های اطراف آن تخریب و نوسازی شده اند، ولی این خانه به شکل مخروبه هنوز باقی مانده است. پس از مدتی، برخی کارشناسان از مجلس جهت بررسی این خانه آمدند، اما دیگر خبری از آنها نشد.
دو سال دیگر هم می گذرد، اما خانه «مدرس» همچنان انبار کتاب است و هیچ اقدامی برای نجات آن نشده است.
این دفعه فرید کتابچی در فروردین سال ۹۲ درباره وضعیت خانه «مدرس» به ایسنا می گوید: خانه های هم ردیف خانه «مدرس» خراب و نوسازی شده اند، اما هنوز هیچ دستی روی این خانه کشیده نشده، حیف است که این خانه نابود شود. متأسفانه به جای کمک برای نگهداری و حفاظت خانه، مدام چوب لای چرخ ما می گذارند، اجازه ی فروش یا تغییر کاربری هم به مالکان داده نمی گردد و نمی دانیم باید چه کار نماییم.
تا مرداد ماه سال ۹۳ احمدمسجدجامعی در یکی از تهران گردی هایش سبب خیر شد و جرقه ی تملک این خانه توسط مدیر موسسه دارالقرآن امام علی (ع) روشن و اولین قدم ها برای تملک خانه برداشته شد و خانه از انبار کتاب به کارگاه مرمت تبدیل شد. مرمت خانه آذرماه سال ۹۴ به اتمام رسید و با گرفتن کاربری دومنظوره به «خانه - موزه» و «دارالقرآن امام علی (ع)» تبدیل شد تا شاید سال ها بی توجهی به آن جبران شود، اما انگار با مرمت این بنا چیزی سرجایش نبود و حال و هوای خانه دیگر حال و هوای خانه ای نبود که مدرس در آن می زیست و تدریس می کرد.
از سقف آهنی کاذب روی حیاط گرفته که کاملا مدرن است و درخت هایی که در گذشته به خانه جان می دادند و جای شان را سیمان و سنگ پر کرده و ایوان مقابل شاه نشین خانه که سرتاسر تخریب شده و دیگر خاطره ای باقی نگذاشته و حتی کاشی هایی فیروزه ای که در میانه های اتاق خواهر مدرس جاخوش کرده بودند و همه را یکی کرده اند.




خانه «پروین» و «امام جمعه» از دیگر قربانیان عودلاجان
یکی از اتفاق های تلخی که برای یکی از آثار تاریخی «عودلاجان» رخ داد، در ارتباط با خانه پدری پروین اعتصامی بود. خانه اعتصام الملک، پدر پروین اعتصامی در محله «عودلاجان»، چهارراه سرچشمه شامل سه بخش بوده که زمانی شهرداری بخش شرقی آنرا تملک، تخریب و باردیگر بازسازی کرد. دو بخش دیگر این خانه هم در اختیار مالکان شخصی بود که در سال ۹۰ به درخواست یکی از مالکان و با رای دیوان عدالت اداری از لیست آثار ملی خارج شد و هم اکنون خبری از وضعیت این خانه دردسترس نیست.
همینطور خانه «امام جمعه» از دیگر خانه های تاریخی در محله «عودلاجان» است که با وجود تغییر کابری سال ها مورد بی توجهی و آشفتگی بوده است.
خانه «امام جمعه» باقی مانده از نیمه ی دوم قرن سیزدهم هجری قمری استکه در تاریخ ۲۶ آبان ۱۳۷۵ با شماره ۱۷۷۲ در لیست آثار ملی ثبت شده است. از مردادماه ۱۳۸۸، دفتر بافت تاریخی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران بعنوان یکی از نهادهای متولی در امر محافظت از بافت های تاریخی به آنجا منتقل شد. از سال ۹۰ هم دفتر یگان حفاظت این اداره کل بعنوان نگهبان بناهای تاریخی تهران میهمان این خانه شد؛ اما انتقال این مراکز، شرایط خانه ی امام جمعه را آشفته کرده بود. علاوه بر آن حوادث خیلی از جمله ساخت پارکینگ طبقاتی در کنار آن، انفجار بمب در میدان امام و برخورد راکت به آن و برخورد موشک رژیم بعثی در فاصله ی ۲۵ متری خانه، خسارت های جبران ناپذیری به خانه «امام جمعه» وارد شد.
۲۶ آذر ماه سال ۹۰ نصرالله حدادی ـ پژوهشگر در زمینه ی تهران قدیم ـ درباره وضعیت این خانه ی تاریخی به ایسنا می گوید: خانه ی امام جمعه یک از نمونه های مرمتی ناقص در تهران است که مرمت آن به صورت ناقص انجام شده و در همین حالت هم تا کنون باقی مانده است.


سجاد عسگری -مدیر وقت روابط عمومی کانون حافظان میراث فرهنگی تهران قدیم - ۲۸ آذر ماه سال ۹۰ درباره آشفتگی های خانه امام جمعه می گوید: با قرار گرفتن یکسری اسناد و مدارک در خانه امام جمعه، این بنا محل دپوی اسناد و مدارک اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران شده است؛ ولی با عنایت به اینکه هنوز به برخی مرمت های انجام شده در این خانه ی تاریخی ایراد گرفته می شود، دپو کردن اسناد و مدارک به خانه ی امام جمعه فشار وارد می نماید. داربست هایی که سال هاست روی بخشی از بنای دیوار زده شده اند، این داربست ها زنگ زده و خاک گرفته اند، حتی هنوز معلوم نیست اداره ی میراث فرهنگی می خواهد با این داربست ها چه کار کند. اگر این خانه تا چند سال آینده در همین وضعیت باقی بماند، دیگر ظرفیت تبدیل شدن به یک انبار کتاب را ندارد، هرچند گودخانه آن در گذشته کتابخانه بود، ولی مقرر است به مرکز اسناد تبدیل گردد. بنابراین هم اکنون کتاب های گودخانه به طبقه ی بالا منتقل شده اند که این کار هم به بنا فشار وارد می نماید.
عسگری با تاکید بر اینکه در سالهای گذشته، مرمتی اساسی در این بنای تاریخی انجام نشده است، بیان می کند: هنوز مرمت بخش هایی از درهای خانه، ناقص است؛ آیا در این زمان امکان مرمت آنها وجود نداشت؟ این در شرایطی است که اداره ی میراث فرهنگی از چند سال پیش این خانه را در اختیار گرفت، ولی بخش های تاریخی آن در معرض باد و باران قرار گرفته اند.
بنا بر گفته های عسگری خانه امام جمعه نخست به وزیرمختار فرانسه متعلق بود و بخش هایی از تزیینات آن کار هنرمندان اروپایی است. در این خانه، تصاویری از هنرمندان اروپایی همچون چهار نقاشی از زنان وجود داشت که مدتی است در جای خود قرار ندارند و معلوم نیست برای آنها چه اتفاقی افتاده است. همینطور ورود برخی حیوانات و پرندگان مانند کبوتر سبب انباشت فضولات آنها شده است.
در ادامه علی محمد محمدی مدیر وقت دفتر بافت تاریخی منطقه ۱۲ تهران، ۳۰ آذر ۹۰ با اشاره به اینکه خانه «امام جمعه» در مالکیت اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران است و این اداره کل با عنایت به اعتبارات خود برای مرمت این خانه برنامه ریزی می کند، به ایسنا می گوید: هر سال با عنایت به اعتباراتی که برای اداره کل میراث فرهنگی استان تهران تخصیص می یابد، بخشی از کارهای مرمت این خانه انجام می شود. اوایل سال جاری با عنایت به اعتباراتی که به این اداره کل اختصاص یافت روی بخشی از ارسی های خانه کار شد. تا جایی که می دانم هر سال برپایه بودجه ای که برای این خانه فراهم می شود، اداره ی میراث فرهنگی بنا را مرمت می کند. هرچند امکان دارد این مرمت در فاصله های زمانی مختلف صورت گیرد. تا جایی که اطلاع دارم، همیشه بحث مرمت و تخصیص اعتبار برای خانه های تاریخی امام جمعه، قوام الدوله، ناصرالدین میرزا، سرهنگ ایرج و نصیرالدوله در اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران مطرح بوده است و به فراخور اعتباری که تخصیص می یابد کارها انجام می شود.


این در حالی بود که چند سال بعد یعنی بهمن ماه سال ۹۷ صندوق صندوق احیا و بهره برداری از بناها و اماکن تاریخی و فرهنگی این خانه را در فهرست مزایده می گذارد و کاربری پیشنهادی آنرا «فرهنگی _ پذیرایی» عنوان می کند! اقدامی قابل توجه که معاون میراث فرهنگی استان تهران هم نسبت به انجام آن شوک می شود.
محسن شیخ الاسلامی - معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران - در یک نشست خبری در هفتم اسفند ۹۷ در اینباره می گوید: اخیراً صندوق احیا در مزایده بناهای تاریخی خود با بیان نام خانه «امام جمعه» در فهرست انتشار یافته در یک آگهی رسمی کاربری پیشنهادی آنرا فرهنگی پذیرایی اعلام نمود این کاربری برای خانه امام جمعه بعنوان نفیس ترین بنای شهر تهران اصلاً مناسب نمی باشد. هم اکنون یک گروه برنده مزایده این خانه تاریخی شده که مقرر است بحث نظارت، مرمت و چگونگی بهره برداری به عهده صندوق احیا باشد، در این میان گویا قرار بوده، اداره میراث فرهنگی استان تهران بعنوان مالک، فقط خانه را برای واگذاری آماده کند، شاید میراث فرهنگی استان تهران یک دستگاه بوده که بگوییم نمی دانیم چطور از آن محافظت نماییم و همه کارها را به آنها بسپاریم. با عنایت به برگزاری برخی مزایده ها توسط صندوق حفظ و احیا، به نظر می آید از دید این مؤسسه هیچ اثر نفیسی در کشور وجود ندارد. سال هاست خانه «امام جمعه» تهران در تصرف میراث تهران است، هرچند از سال ها قبل بخش شرقی عمارت محل سوال و مناقصه بین میراث فرهنگی و آموزش و پرورش بود که تابحال به شکایت و موضوعات قضایی نرسیده است.
هر چند برخی مسؤلان میراث فرهنگی استان تهران نسبت به این اتفاق اعلام نارضایتی کردند اما این اعلام نارضایتی نه تنها هیچ تأثیری نداشته، بلکه فقط داستان را تا آن جا جلو برد که معاون میراث فرهنگی کشور درخواست طرح تهیه شده برای این بنای تاریخی را داشته باشد.
محمد حسن طالبیان – معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری – که درخواست بررسی طرح کاربری برای این خانه ی تاریخی را داده بود، ۲۲ اسفند ۹۷ به ایسنا می گوید: خواسته ام طرح را بیاورند تا پس از بررسی های مورد نیاز، درباره ی آن اقدام گردد. اگر مقرر است برای آن کاربری فرهنگی در نظر گرفته شود آن باید در نقشه مشخص شود، باید مراحل انجام شده درباره ی این خانه ی تاریخی در اوایل دهه ۸۰ را رها نماییم، اینکه تلاش نماییم که این بنا کاربری فرهنگی داشته باشد تا این کاربری نامناسبی برای آن رخ ندهد. این بنای تاریخی تا وقتی که در اختیار اداره کل میراث فرهنگی استان تهران بود، به حال خود رها شده بود و هر روز برای نقطه ای از این بنا مشکلی به وجود می آمد، چون پولی در اختیار نداشت تا برای آن هزینه کند.
طالبیان در پاسخ به اینکه بر مبنای صحبت های چند سال قبل تا امروز و آن چه که ضابطه برای میراث فرهنگی در نظر گرفته می شود، نفایس نباید برای مزایده در نظر گرفته شوند، می گوید: املاک نفیس را برای مالکیت نمی دهیم. این موارد یک بحث های حاکمیتی دارند. در بخش هایی امکان دارد یک خانه را موزه نماییم و آنرا در اختیار بخش خصوصی قرار دهیم. همه ی آثار ثبت شده در لیست میراث ملی، جزو نفایس هستند و معاونت میراث فرهنگی بابت خانه «امام جمعه» هزار درجه حساسیت دارد، باید طرح را ببینیم و آنرا بررسی نماییم و آن مورد پیگیری قرار گیرد.
سرانجام این خانه بعد از مرمت به مرکز فرهنگی و پذیرایی و نمایشگاه موقت آثار ایرانی و اسلامی تبدیل می شود.
وعده های مرمت خانه های تاریخی «عودلاجان»
علیرضا بزرگوار - شهردار وقت منطقه ۱۲ در اردیبهشت سال ۹۰ درباره وضعیت محله تاریخی عودلاجان، اظهار می کند: شهرداری به سرای کاظمی در این بافت تاریخی وارد شد و آن میراث تاریخی را با وضعیت مستهلکی که قبلا داشت، در دست مرمت گرفت، حتا با راه اندازی کوره آجرپزی، قالب آجرها را مانند زمان های گذشته درآورده ایم. حالا می خواهیم فضای موجود را توسعه دهیم و زمینی را برای توسعه‌ی آن تملک نماییم. آثار تاریخی در بافت عودلاجان بسیار زیاد هستند، بنابراین نمی توانیم به همه آن مبحث ها بپردازیم. پس باید آنها را به صورت موردی پیدا و در آنها کار نماییم تا زمینه ترویج شان فراهم شود؛ ولی باید دستگاههای دیگر هم به این قضیه ورود پیدا کنند تا بودجه ای روشن برای این کار اختصاص پیدا کند.
بزرگوار می افزاید: اینکه بیرون گود باشیم و فقط حرف بزنیم، ولی کاری انجام ندهیم درست نیست. دستگاه ها باید اعتبارات خویش را در این قضیه اعلام کنند. در واقع، باید زمینه ی مناسب برای بافت های تاریخی فراهم گردد. حالا تهران تا حدی عملکرد روشنی در این حوزه دارد و بودجه مناسبی برای آن مختص کرده است.
محمدحسین فرمهینی فراهانی- مدیرکل وقت میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران در تیر ماه سال ۹۱ به ایسنا خبر می دهد: یک سرمایه گذار بخش خصوصی حدود ۱۰هزار مترمربع از خانه های قدیمی خیابان میرزا محمود وزیر در بافت تاریخی «عودلاجان» را که شامل دو حیاط پنج هزار متری است، در دست مرمت دارد تا پس از سامان دهی، آنها را به مجتمع اقامتی و هتل تبدیل کند. بخشی از این پروژه به اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران سپرده شده است. این اداره در طرح خود با تعریف پروژه ی شهر - موزه ی «عودلاجان» قصد مرمت تعدادی خانه تاریخی را در این بافت دارد. در این پروژه مقرر است در آینده ی نزدیک برخی از این خانه ها در چارچوب هتل – خانه و هتل - موزه سامان دهی شوند و مورد استفاده قرار گیرند.
محمدابراهمیم لاریجانی در گشت وگذاری در محله «عودلاجان» در آذر ماه سال 92 درباره خانه های تاریخی این منطقه می گوید: بحث برخی بافت های تاریخی فقط مرمت نیست آنها به نوسازی هم نیاز دارند. اجرای طرح های محله محور بیشتر می تواند به این بافت ها کمک نماید. بیشتر از آن که نیازمند اقدامت فیزیکی و عمرانی در «عودلاجان» باشیم به اقدامات فرهنگی نیاز داریم تا مردم شهر تهران و اطراف آن با رغبت کامل آخر هفته ها به عودلاجان بروند. همه ی 140 هکتار بافت تاریخی عودلاجان بعنوان یک بافت تاریخی در لیست آثار ملی به ثبت رسیده است و حدود 60 بنا به صورت تک بنا در این لیست ثبت شده اند و حدود 140 تا 150 بنای شناسایی شده هم در این بافت حائز شرایط ثبت هستند در حالیکه هنوز به ثبت نرسیده اند. البته در سالهای گذشته، مقوله ی ثبت را بگونه ای جلو بردیم که ارزش ثبت در سطح کشور و حتی بین مردم پایین آمده است.
لاریجانی بیان می کند: در بافت های تاریخی ضوابط برای محافظت از میراث فرهنگی است و توسط این سازمان ایجاد می شود؛ اما متأسفانه مدت زیادی است که طرح جدیدی برای محوطه تدوین نشده است. این یک نوع نبودن مدیریت مناسب یا نداشتن تدبیر برای بافت های تاریخی است. باید به این نکته توجه کرد که هر راهکاری برای محافظت از بافت تاریخی «عودلاجان» باید در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مصوب شود. در یک راهکار جدید در سال 90 بناهای بافت تاریخی واجد ارزش را حفظ کردیم و بناهایی را که هیچ ارزشی نداشتند مشخص کردیم تا برپایه ضوابط جدید، تخریب شوند، اما معتقدیم بناهای تاریخی که در لیست آثار ملی به ثبت نرسیده اند، ولی ارزش تاریخی دارند باید حفظ شوند. همینطور حفظ معابر، کوچه ها و گذرهای تاریخی همچون مواردی است که همیشه برای چنین بافت های تاریخی باید مد نظر باشند. در بعضی نقاط در بافت تاریخی هم که رابطه ی محله ای را قطع نمی کنند میتوان تحت ضوابطی، با تردد کم به مردم اجازه ی ساخت وساز داد تا با حفظ نما و جداره ها کار کنند.
اما این قصه سر دراز دارد...



1400/11/05
20:39:37
5.0 / 5
831
تگهای خبر: آثار تاریخی , آموزش , پاركینگ , تاریخی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)

تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب
لطفا شما هم نظر دهید
= ۹ بعلاوه ۳
سفرگو SafarGoo

سفر سفرگو

گردشگری و توریسم

safargoo.ir - تمامی حقوق سایت سفرگو متعلق به آن و محفوظ می باشد