براساس گزارش مركز پژوهش های مجلس؛
سفرها قبل از کرونا افزایش داشت اما کیفیت نداشت
سفرگو: طبق بررسی های آماری؛ با مقایسه بین هزینه متوسط سفر با تورم نقطه به نقطه مشخص می شود بین سال 1390 تا 1398 کمیت گردشگری داخلی بالا رفته اما به کیفیت آن افزوده نشده است.
به گزارش سفرگو به نقل از مهر، در گزارشی که مرکز پژوهش های مجلس و دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ تهیه کرده است، کارشناسان همچون شهاب طلایی، مصطفی امره، سعید شفیعا به بررسی وضعیت گردشگری داخلی بمنظور دستیابی به چالش های سیاستی این حوزه پرداخته اند. در این گزارش به آمار سفرهای مرکز آمار نیز استناد شده است.
در این گزارش که به بررسی و تحلیل سفرها در چند سال اخیر و آمار سفرها پرداخته شده، آمده است: در دهه های اخیر جهت گیری مناسبی در مورد سیاست گذاری گردشگری داخلی رخ نداده و آنچه بعنوان آمار در دسترس می باشد، متأثر از برنامه نبوده است. در این گزارش با بررسی داده های آماری موجود و در دسترس بین سال های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۸ مشخص شد که هر چند کمیت گردشگری داخلی بیشتر شده، اما از کیفیت آن کاسته شده است.
توزیع سفر در میان خانوارها بصورت عادلانه رخ نداده است و ۳ برابر شدن سرانه سفر خانوارها بواسطه افزایش سفرها برای «خانوارهای سفرکرده» رخ داده است.
این شکاف رفاهی باعث شده تا خانوارهای بیشتری به فکر کاهش هزینه های سفر باشند. بدین سبب اقامت در خانه اقوام و دوستان، استفاده بیشتر از وسایل حمل و نقل شخصی، کاهش هزینه های مربوط به خرید سوغاتی و عدم استفاده از تورهای گردشگری نتیجه این وضعیت است که مانع از رخداد نتایج مطلوب و مورد انتظار در زمینه گردشگری داخلی شده است.
بنابراین تسهیل در توزیع منابع مالی در جامعه میزبان از گردشگری داخلی (که مبتنی بر الگوی اقامت در خانه دوستان و اقوام است)، افزایش کیفیت زندگی گردشگری داخلی، توزیع عادلانه سفر برای گروه ها و دهک های متفاوت درآمدی، محورهایی است که نیازمند سیاست گذاری و اقدام های برنامه ای مناسب می باشد.
یکی از ابزارهای کاربردی برای تصمیم گیری، آمار معتبر و مستند است. ابزاری که متأسفانه در دهه های اخیر در مورد صنعت گردشگری ایران به شکل دقیق و قابل اعتماد در دسترس نبوده و فقط به شکل گزارش های جسته و گریخته و غیرمتمرکز در اختیار قرار گرفته است. این وضعیت با اظهارنظرهای غیرشفاف و غیر مستند مسئولان و مدیران همراه شده و به وخامت اوضاع افزوده است. تهیه آمارهای گردشگری، هرچند با تشکیل سازمان جلب سیاحان در سال ۱۳۴۲ شروع شد؛ اما این امر بصورت یک رویه ثابت ادامه پیدا نکرد و روند آمارگیری و داده پردازی در صنعت گردشگری نتوانست شکل منسجم و قابل اتکایی به خود بگیرد.
در یازده سال اخیر تعداد سفرهای داخلی دارای تغییرات محسوسی بوده است (به طور متوسط ۱۷ درصد) بااینکه این تغییرات مثبت سبب افزایش تعداد سفرهای داخلی و احتمال (در صورت وجود برنامه) افزایش درآمدهای کسب و کارهای گردشگری می شود، اما نتایج منفی نیز به همراه دارد. برای مثال با هجوم یکباره گردشگران و اشباع ظرفیت های خدماتی گردشگری، گردشگران از خدمات با کیفیت محروم می شوند و از انتخاب باردیگر این مقصد گرفتار تردید خواهند شد.
این اتفاق در مورد کیفیت زندگی جامعه میزبان نیز قابل رخداد است. برای اینکه با کاهش کیفیت زندگی جامعه میزبان بواسطه به کارگیری و استهلاک زیر ساخت های شهری و روستایی، افزایش نارضایتی ها نسبت به گردشگری افزایش می یابد. با توجه به این در ۱۱ سال قبل تعداد سفرها با نرخ متوسط سالیانه ۱۷ درصد درحال افزایش بوده بطوریکه از ۱۷/۸ میلیون سفر در سال ۱۳۸۷ به تعداد ۱۰۲/۲ میلیون سفر در سال ۱۳۹۸ رسیده است.
با این حال کاهش بی سابقه ۱۰ میلیون سفر در سال ۱۳۹۸ لطمه جدی به بخش سفر و گردشگری وارد کرده که می توان آنرا ناشی از سیلاب های بهار ۱۳۹۸ و افزایش هزینه های خانوار دانست.
بررسی و تحلیل تعداد خانوارها برمبنای وضعیت سفر
طبق گزارش مرکز آمار منظور از خانوار سفر رفته، خانواری است که حداقل یک عضو آن در دوره آماری مورد بررسی؛ حداقل یک سفر انجام داده باشد، به مفهوم دیگر اگر یک شخص از خانوار به سفر برود، تمام خانوار سفر رفته شمرده می شود. بدین سبب داده های خانوارها اطلاعات دقیقی از سفر هر شخص بیان نمی کند، اما برمبنای تحلیل کارشناسی، سهم افراد سفر نرفته در بهار حدود ۵۰ الی ۶۰ درصد تخمین زده می شود. سهم بالای افراد سفر نرفته در مقایسه با برخی کشورهای خارجی می تواند ناشی از عدم برنامه ریزی جامع و هدفمند برای توسعه گردشگری داخلی باشد.
در طول یازده سال اخیر تعداد خانوارهای سفر نرفته تغییرات نوسانی داشته بطوریکه در سال های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵ به بیشترین تعداد خود رسیده و پس از یازده سال تقریباً ثابت مانده ۷/۷ میلیون در سال ۱۳۸۷ و ۸/۷ میلیون در سال ۱۳۹۸ است.
منظور از سرانه سفر خانوارهای سفر رفته، تعداد سفرهای تجربه شده توسط هر عضو از خانوار سفر رفته است. برای مثال سرانه سفر در سال ۱۳۹۸، ۶/۱ بوده یعنی در خانوارهای سفر رفته ۶ سفر تجربه شده است که این ۶ سفر می تواند ازطریق یک شخص از خانوار و یا تمامی اعضا باشد. به بیان دیگر حدود ۶۶ درصد خانوارهای ایرانی در سال ۱۳۹۸ بطور متوسط ۶ بار سفر رفته اند، اما ۳۴ درصد از خانوارها هیچ سفری را در بهار تجربه نکرده اند.
با توجه به جدول بالا سرانه سفرهای خانوارهای سفر رفته در ضمن ۱۱ سال اخیر تقریباً ۳ برابر شده و به سرانه ۶ سفر رسیده است، اما ۸ میلیون خانوار که در طول سال های اخیر تقریباً ثابت بوده هیچ سفری تجربه نکرده اند، درنتیجه افزایش سفرهای داخلی ناشی از افزایش تعداد خانوار سفر رفته است به عبارتی تعداد خانوارهای ایرانی در سال ۱۳۸۷ حدود ۱۷ میلیون و ۶۰۰ هزار خانوار بوده است و این آمار در سال ۱۳۹۸ به حدود ۲۵ میلیون و ۴۰۰ هزار خانوار رسیده است. در وضعیت فعلی که بیشتر خانوارها با مشکلات اقتصادی رو به رو هستند، حمایت مالی از خانوارهای سفر نرفته، بطوریکه هر شخص حداقل یک سفر در سال داشته باشد، بسیار مفید می باشد. برای اینکه علاوه بر افزایش ۴۰ میلیون سفر و ایجاد اشتغال و کسب و کارهای وابسته، برکات فرهنگی و اجتماعی فراوانی خواهد داشت.
در یازده سال اخیر سهم سفر با هدف دیدار دوستان و آشنایان سهم ۴۴ درصدی داشته و با اختلاف زیادی نسبت به سایر اهداف پیشتاز مانده است. برای درک بهتر این درصد می توان به داده های آماری جهان در سال ۲۰۱۸ رجوع کرد که بعنوان دومین دلیل اصلی سفر دیدار دوستان و خانواده کمتر از ۲۷ درصد سفرها را تشکیل می دهد.
بررسی های آماری مرکز آمار نشان داد که کمیت گردشگری داخلی در ایران رو به افزایش است. هرچند داده های در رابطه با خانوارها ناقص است، اما برمبنای داده های موجود، سرانه سفرهای خانوارها تقریباً سه برابر شده است. این سه برابر شدن را نمی توان نشانه موفقیت یا بهبود شرایط دانست، برای اینکه با مقایسه بین هزینه متوسط سفر با تورم نقطه به نقطه مشخص است بین سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ که کمیت گردشگری داخلی بالا رفته است، به کیفیت آن افزوده نشده است.
در این بازه زمانی سهم هزینه های حمل و نقل ۲۰ درصد، خرید سوغاتی و اقامت حدود ۲۴ درصد، تور و گشت ۴۵ درصد و سهم سایر هزینه ها ۳۴ درصد کم شده است و فقط سهم هزینه های اساسی و حیاتی مثل خوراکی، درمانی و خرید کالا بالا رفته است. بدین سبب گردشگری داخلی ایران با تصمیم خانوارها برای صرفه جویی در هزینه های اولیه سفر رو به رو شده است.
افزایش فشارهای اقتصادی و نبود زیر ساختهای حمل و نقلی در دسترس و با کیفیت، گرایش توریستهای داخلی به سفرهای غیرقابل برنامه ریزی و مبتنی بر ماشین شخصی را نیز افزایش داده است. همین طور افزایش سفر برای درمان در بازه مورد بررسی موید این نکته است که گونه های پر هزینه و تخصصی گردشگری که قابل استفاده برای همگان نیست، رو به افزایش است.
این نکته در تکمیل موارد بالا کافی است که افزایش سرانه گردشگری داخلی بیشتر به خانوارهایی تعلق گرفته است که قبلاً هم به سفر رفته اند. پس سازوکارهای توزیع سفر برای خانوارها به شکلی صورت نگرفته است که در دسترس همگان قرار گیرد. این مساله باعث شده تا گردشگری داخلی بعنوان کالایی اساسی در سبد خانوارهای ایرانی قرار نگیرد.
بخش مهم سفرهای داخلی مبتنی بر دیدن دوستان است
بخش مهمی از سفرهای داخلی ایران مبتنی بر گردشگری برای دیدن دوستان و آشنایان است که از نظر اصول و مبانی دینی اسلام، ظرفیت صله رحم و رونق سرمایه اجتماعی را داراست. البته تمایل خانوارها به کاهش هزینه های سفر و بطور خاص هزینه های اقامت از یک سو و از طرف دیگر برنامه ریزی آزادانه سفر بدون مقید شدن به یک تور گردشگری در وضعیت موجود نیز بدون نقش نبوده است.
از آن جهت که نزدیک به ۷۳ درصد اقامت سفرهای داخلی در خانه آشنایان و بستگان بوده است پس انباشت جمعیتی در پهنه های جغرافیایی کشور و نقاط شهری دارای جمعیت بیشتر، شانس به دست آوردن تقاضای سفرهای داخلی بیشتری را دارند. هرچند این مساله از پراکندگی و توسعه زیر ساختهای حمل و نقلی نیز متأثر شده است. بدین سبب استفاده از خانه اقوام و دوستان برای کاهش هزینه اقامت، استفاده از ماشین شخصی برای کاهش هزینه حمل و نقل، عدم استفاده از تورها برای کاهش هزینه های سفر، پیامد کاهش کیفیت گردشگری داخلی است که از وضعیت اقتصادی خانوارها حاصل شده است.
آنچه مشخص است، وضعیت گردشگری داخلی ایران نیازمند سیاست گذاری و برنامه ریزی مجدانه است که در آن هم موضوعات در رابطه با تقاضا و هم عوامل مؤثر در عرضه با تاکید بر دهک های مختلف جامعه مورد توجه قرار گیرد. تلاش ها باید به سمتی هدایت شود که افزایش کمیت گردشگری داخلی با پیشرفت در مؤلفه های کیفی محقق شود و جایگاه گردشگری داخلی در سبد خانوارهای ایرانی تثبیت شود.
موضوعات چالشی که نیازمند بررسی و سیاست گذاری در زمینه گردشگری داخلی است به شرح زیر است:
گردشگری داخلی کشور که مبتنی بر الگوی اقامت در خانه دوستان و اقوام است از جهت درآمدزایی و توزیع منابع مالی در مقصد نیازمند اقدامات برنامه ای و سیاستی است.
کاهش کیفیت زندگی گردشگری داخلی کشور نیازمند تدبیر سیاستی از دو جنبه تقویت سمت تقاضا و دسترس پذیری سمت عرضه است.
توزیع عادلانه سفر و دسترس پذیری گردشگری داخلی بعنوان کالای اساسی برای گروه ها و اقشار مختلف جامعه، موضوعی است حیاتی در امتداد الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت که نیازمند اقدامات سیاستی تکمیلی است.
منبع: safargoo.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب