گزارش سفرگو؛
جذابیت های زندگی مخفیانه در زمین
سفرگو: ایجاد و ساخت شهرهای زیر زمینی همیشه برای گردشگران جالب بوده است استانی مانند همدان تا کنون توانسته با کشف و کاوش در سه دستکندها و شهرهای زیرزمینی این جاذبه را به جذابیت های استان اضافه کند.
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ شهرهای زیرزمینی همیشه جزو جذابیت های میراثی و گردشگری هر شهری است. استان همدان در این جهت پیشتاز بوده چون چند شهر زیرزمینی دارد که یکی از دیگری جذاب تر و دیدنی تر است. دستکندهایی که کشف هر کدامشان داستان دارد مانند شهر زیرزمینی ارزانفود، صالح آباد، خورزنه، قلعه جوغ (جوق)، وسمق، آبرومند و شهر زیرزمینی دهبونه.
این شهرهای زیرزمینی در حقیقت مخفیگاهی بوده اند برای زمانی که دشمن به شهری حمله می کرده است. مردم با توانایی هایی که داشته اند زیر خانه خود خانه ای دیگر می ساختند تا بتوانند در مواقع لزوم به آنجا پناه ببرند. در بعضی از مواقع این شهرها در جای دیگری به وجود آمده اند تا کسی نتواند به آن دسترسی پیدا کند. کاوش در این شهرها سبب می شود تا بتوان آثار مختلفی را از دوره های تاریخی این شهرها به دست آورد.
ضمن این که زندگی در زیر زمین با فشارهای وارده بر آن و امکان ساخت و ساز و کندن زمین آن هم در دوره ای که وسایل و فناوری امروز وجود نداشته برای هر گردشگری جذاب بنظر می رسد بدین سبب کشف این شهرها و بعد از آن بازگشایی آنها همیشه یکی از جذابیت های مناطق گردشگری بوده است.
دستکندهای زیرزمینی ارزانفود
از با اهمیت ترین این دستکندها می توان به مجموعه معماری و دستکندهای زیرزمینی ارزانفود در حدود ۳۰ کیلومتری جنوب شهر همدان و دو کیلومتری جنوب روستای ارزانفود اشاره نمود. شهر زیر زمینی بزرگ و زیبایی که اکنون گردشگران می توانند از ان بازدید نمایند. این شهر در بستری از سنگ شیست بصورت دستکند به وجود آمده و در زیر پشته ای طبیعی در دامنه های کوه الوند قرار گرفته است و حدوداً بین ۴ الی ۶ هکتار وسعت دارد.
تاکنون چهار فصل برنامه پژوهشی در هفت کارگاه از مجموعه انجام شده که دستاوردهای بسیار ارزشمندی داشته است. آثار به دست آمده بیش از ۷۰ فضای کوچک و بزرگ را شامل می شود که در عمق های متغیر بین ۴ تا ۸ متری از سطح زمین قرار گرفته و حدودا همگی به هم راه دارند. ارتباط فضاهای زیرزمینی با سطح تپه بوسیله راه پله های گوناگون تراشیده شده از سنگ بستر برقرار می شود.
وجود حلقه یا قلاب هایی با تعداد بسیار زیاد در بدنه و جداره دیوارها نشانگر بستن حیوانات و احشام، بستن و نگهداری لوازم و ظروف بزرگ، بستن و نگهداری مجرمین و زندانیان و کارگاه های صنایع دستی و یا یک مجموعه کارگاهی است.
با توجه به بررسی ها و مطالعات دیرینه شناسی انجام شده می توان چند مرحله استقرار و استفاده از مجموعه در نظر گرفت. نخستین کاربری احیانا آئینی_ اعتقادی بوده است.
در مراحل بعد برمبنای شواهد موجود از فضاهای مجموعه برای مواقع اضطرار و به عنوان پناهگاه استفاده شده و این کاربری در تمام دوره اسلامی خصوصاً قرون میانی تا متاخر بطور متناوب ادامه داشته است. به سبب حفظ ساختار و کالبد مجموعه به همان سیمای اولیه و خودداری از ایجاد تغییر و دخل و تصرف در مجموعه در طول دوره تاریخی و دوره های اسلامی روح و احساس اولیه در برخورد با آثار کاملاً ملموس است و بیننده را به هزاره های تاریخی می برد.
مجموعه تاریخی دستکند زیرزمینی سامن
مجموعه آثار معماری دستکند زیرزمینی سامن در شهر کوچکی به همین نام قرار دارد. سامن از توابع شهرستان ملایر بوده و با مرکز استان ۹۵ کیلومتر فاصله دارد. برای این شهر زیر زمینی پایگاهی نیز به وجود آمده و قرار بود تا توسط مسئولان وزارت میراث فرهنگی در هفته دولت بازگشایی شود اما این اتفاق نیفتاد ولی بعد از سال ها امکان بازدید گردشگران و مردم شهر سامن از این شهر زیرزمینی فراهم گشته است.
این مجموعه در سال ۱۳۸۴ بطور اتفاقی بر اثر اقدامات عمرانی (اجرای فیبر نوری توسط شرکت مخابرات) کشف شد. جستجوهای دیرینه شناسی از سال ۱۳۸۶ شروع شد و تا حالا شش فصل برنامه پژوهشی در این مجموعه انجام گرفته است.
مجموعه در بستری از سنگ گرانیت بصورت دستکند به وجود آمده و تماماً در زیر معابر_ منازل و ساختمان های اداری واقع است و حدوداً بین ۳ تا ۵ هکتار وسعت دارد. پژوهش های دیرینه شناسی شامل؛ شناسایی، پاکسازی، کاوش و پی گردی در هشت کارگاه در نقاط مختلف شهر و با فواصل متغیر از هم انجام شده که دستاوردهای بسیار ارزشمندی داشته است. تا حالا بیش از ۶۰ فضای کوچک و بزرگ که با راهروهای مختلفی به هم ارتباط دارند شناسایی شده است.
فضاها در عمق های متغیر بین ۳ الی ۶ متری از سطح زمین قرار دارند. اتاق ها و فضاهای مجموعه در هر کارگاه با هم مرتبط بوده و بوسیله یک راه پله تراشیده شده از سنگ بستر به بیرون راه دارند.
چندی پیش تعدادی از فعالان گردشگری از این مجموعه دستکند که مسئولیت کاوش و سرپرستی آن به عهده خاکسار معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی استان همدان است انجام گرفت.
یکی از خاصیت های این مجموعه، وجود تدفین ها و بقایای انسانی گوناگون موجود در کف فضاها است. در جستجوهای فصل دوم در سال ۱۳۸۷ بیش از یکصد اسکلت و بقایای استخوان های انسانی شناسایی شد که مطالعات انسان شناسی مورد نیاز بر روی بقایا در همان سال انجام گرفت و خاصیت های جنسیتی، سنین مرگ و تا حدودی مشخصه های نژادی و علل مرگ شناسایی گردید. تدفین در مجموعه احیانا به کاربری دور دوم مجموعه بر می گردد.
با توجه به بررسی ها و مطالعات دیرینه شناسی انجام شده می توان سه مرحله استقرار و استفاده را در مجموعه بیان نمود. مرحله نخست که به فلسفه ایجاد مجموعه بر می گردد بنا به شواهد موجود به صورتی کاربری آئینی- اعتقادی بر می گردد. در مرحله دوم که احیانا مربوط به دوره اشکانی است از مجموعه به عنوان گور دخمه استفاده شده است.
در مراحل پس از مجموعه به عنوان پناهگاه برای مواقع اضطرار استفاده شده و این کاربری در تمام دوره های اسلامی از اوایل اسلام تا دوره قاجار بطور متناوب ادامه داشته است. البته استفاده از این فضا در دوره های اسلامی، جنبه گذرا و کوتاه مدت داشته و در ضمن این مدت هیچ نوع پاکسازی در این فضا به عنوان تجدید کاربری صورت نگرفته است.
قرار است این شهر زیرزمینی که پایگاهی برای آن نیز تشکیل شده به جاذبه های گردشگری شهرستان ملایر اضافه شود همین طور مدتهاست که گفته می شود درهای آن طی مراسمی به روی گردشگران باز خواهد شد.
غار قلعه جوق و شایعات پیرامونش
غار قلعه جوق از آثار دوران قبل از اسلام از نقاط دیدنی فامنین و همچون نادرترین آثار موجود در منطقه است که مشابهتی مثل آن در منطقه وجود ندارد.
فاصله این غار تا مرکز استان ۹۶ کیلومتر و در ۳۸ کیلومتری جنوب شرقی فامنین و در منتهی الیه جنوب غربی روستای قلعه جوق و به فاصله ۱۶۱۰ متری روستا قرار گرفته که قدمت آن به دوران ساسانی بر می گردد.
روستای قلعه جوق دارای طبیعت سرسبز و کوه های زیبا، دارای جاذبه گردشگریست. این روستا دارای بافت با ارزش و دارای برج و زاغه های قدیمی است. غار قلعه جوق یکی از غارهای مهم دستکند شده بشری است که دارای سه در ورودی نزدیک به هم که به فاصله حدودا ۲۰ متر از سطح زمین بر دیوار صاف صخره حفر شده که تنها وسیله رسیدن به آن، نردبان است.
این غار بر قسمت دامنه کوه های روستای قلعه جوق تولید شده است که داخل این غار ۱۵ اتاقک به ابعاد ۲ در ۲ متر راه اندازی شده است.
برخی از افراد معتقدند که ابوعلی سینا در این غار دستکند مدتی زندانی شده است اما با توجه به این که چنین ایده ای در شهرهای دیگر و غارهای دیگر هم وجود دارد همچنان هیچکدام سند متقنی برای این گفته خود ندارند.
منبع: safargoo.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب