از 145 محوطه شناسایی شده در قلعه گنج تا قدمت 63هزارساله یك غار
«در حالی ۱۴۵ اثر باستانی در شهرستان قلعه گنجِ كرمان شناسایی شده و به ثبت رسیده اند كه خیلی از این آثار در اثر شخم زدن زمین های كشاورزی و پیشِ روی مردم محلی برای كشاورزی و ساخت و ساز از بین رفته یا تخریب شده اند.»
به گزارش سفرگو به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، فاطمه علیزاده - سرپرست هیئت دیرینه شناسی قلعه گنج - اظهار داشت: در ۱۵ روز کاری در دمای بالای ۵۰ درجه و در بخشی از محدوده مورد بررسی با پیمایش نیمه فشرده، نتایج بسیار قابل توجهی به دست آمد.
او با اشاره به کسب اطلاعات از ریش سفیدان، دهیاران و مردمان محلی درباره ی این منطقه اضافه کرد: در بخش هایی که احتمال وجودِ آثار و شواهد فرهنگی بود پیمایشِ دقیق تری انجام شدکه به شناسایی محوطه های زیادی انجامید، در نتیجه تا کنون ۱۴۵ اثر باستانی مانند تپه های باستانی، محوطه ها، گورستان ها، قنات ها، زیارتگاه ها، سنگ نگاره ها، کوره ها، کاروانسرا و قلعه ها، شناسایی و ثبت شده اند.
وی خروجیِ این بررسی را تا کنون، عرضه ی یک توالی فرهنگی طولانی مدت از دوران سنگی، قبل از تاریخ تا قرون متاخر اسلامی دانست و اظهار داشت: قدیمی ترین محوطه های شناسایی شده به شکل محوطه های دارای پراکنش بسیار زیاد ابزارهای سنگی هستند که به فراوانی در بخش های مورد نظر و بخصوص در حاشیه هلیل رود و همینطور با فاصله از آن شناسایی شده اند.
سرپرست هیات کاوش بخشی از دست افزارها را احیانا مربوط به دوره پارینه سنگی متاخر دانست و افزود: بخشی از آنها هم به شکل روباز در پایین دست دامنه کوه ها و مخروط افکنه های مجاور دشت هلیل رود بررسی شده اند. همینطور تپه های باستانی شناسایی شده هم با فاصله نزدیک به هم و دارای شواهد سفالی بسیار قوی از دوران قبل از تاریخ تا اسلامی هستند.
علیزاده با تاکید بر این که به نظر می آید بیشتر این تپه ها در بررسی های کلی اولیه به هزاره چهارم و هزاره سوم قبل از میلاد برگردند، اضافه کرد: به احتمال زیاد سفال ها هم با استقرارهای حاشیه شرقی جازموریان در بلوچستان (فرهنگ بمپور) از نظر گونه شناسی هم پوشانی دارند. از طرفی نکته قابل توجه و مهم تخریب خیلی از این آثار در اثر شخم زدن زمین های کشاورزی و پیشِ روی مردم محلی برای کشاورزی و ساخت و ساز است.
تخمین قدمت ۶۳ هزار ساله برای «غار کلدر خرم آباد»
بهروز بازگیر - سرپرست سه فصل کاوش دیرینه شناسی در غار کلدر خرم آباد -، بعد از یک دهه مطالعه روی شواهد فرهنگی حاصل از سه فصل کاوش باستان شناختی در غار کلدر، نتیجه گاه نگاریِ به دست آمده در این محوطه را تخمین قدمت بیشتر از ۶۳ هزار ساله برای لایه پارینه سنگی میانه ی این غار دانست و اظهار داشت: این گاه نگاری که به روش ترمولومینسانس در آزمایشگاه سالیابی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی-فرهنگی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اندازه گیری و محاسبه شده است، نشان داده است که قدمت به دست آمده حتی می تواند از سن واقعی نمونه تاریخ نگاری شده کمتر باشد.
او دلیل این مورد را مشاهده "پدیده کاهش شدت نور ترمولومینسانس در نمونه مورد آنالیز" دانست و افزود: تاریخ به دست آمده با محاسبه میزان گاما و پرتوهای ذخیره شده در دوزیمترهای کار گذاشته شده در لایه پارینه سنگی میانه این غار در فصل سوم کاوش باستان شناختی صورت پذیرفته است.
وی نمونه تاریخ نگاری شده را به دست آمده در عمق ۱۶۳ سانتیمتری لایه پارینه سنگی میانه غار کلدر دانست و اضافه کرد: از آنجایی که عمق نهایی نهشته های فرهنگی این لایه بین ۲۰۰ تا ۲۲۰ سانتی متر متغیر است، ازاین رو دستیابی به قدمت نهایی پارینه سنگی میانه این محوطه منوط به جستجوهای جدید و کشف نمونه های حرارت دیده در عمق های پایین تر است.
به نقل از او، پارینه سنگی میانه منتسب به دوره زیست انسان های نئاندرتال و غار کلدر در مبحث پارینه سنگی جدید (دوران زیست انسانهای هوشمند (Homo-Sapiens است که به واسطه قدمت ۵۴۴۰۰ سال، این محوطه تا امروز بعنوان قدیمی ترین محوطه پارینه سنگی جدید ایران شناخته شده است.
پیوندهای فرهنگی حوزه زاب با قفقاز و آناتولی و بین النهرین
مهناز شریفی - سرپرست هیئت دیرینه شناسی تپه ی «گردآشوب» در آذربایجان غربی - هم گاه نگاری نسبی و نتایج به دست آمده از کاوش این تپه تاریخی در حوزه سد کانی سیب را با هدف نجات بخشی و شناخت وضعیت فرهنگی حوزه زاب در دوره مس و سنگ جدید دانست.
او با بیان این که این کاوش و نتایج به دست آمده از آن نشانه پیوندهای فرهنگی حوزه زاب با مناطق قفقاز، آناتولی و بین النهرین است، وجودِ رودخانه را یکی از عوامل شکل گیری تپه گردآشوان دانست و اضافه کرد: این تپه در پشته ای با سطح قاعده مدور، هم اکنون در بافت مسکونی روستا قرار گرفته و منازل مسکونی دامنه های آنرا احاطه کرده است.
وی نهشتِ ضخیم مس و سنگ موجود و جدید با ارتفاع حدود هفت متر را عنوان کلیدی ترین محوطه مس و سنگ جدید در منطقه دانست و افزود: کاوش گردآشوان علاوه بر اهداف نجات بخشی، با هدف شناخت وضعیت فرهنگی حوزه زاب در دوره مس و سنگ جدید (حسنلو( VIII انجام شد.
این دیرینه شناس با اشاره به این نکته که بعد از دوره مس و سنگ جدید، گردآشوان متروک می شود و در اوایل دوره اسلامی، سطح محوطه بعنوان گورستان مورد استفاده قرار می گیرد، بیان نمود: یکی از خصوصیت های دوران مس و سنگ جدید شمال غرب ایران سفال های کاهرو Chaff-Tempered است که با عنایت به تبادلات بین مناطق مرتفع، دشت ها و زمین های پست بخصوص در دوره مس وسنگ، سنت فرهنگی سفال های کاهرو در مناطق مختلف وجود دارد.
شریفی گاه نگاری نسبی و نتایج به دست آمده از کاوش را نشانگر پیوندهای فرهنگی حوزه زاب با مناطق قفقاز، آناتولی و بین النهرین دانست که به علت نزدیکی به این حوزه های فرهنگی، دارای روابط فرهنگی بوده اند و با بیان این که در این کاوش سفال پیزدلی و سفال های کاهرو یا سنت بومی شمال بین النهرین، به وفور بدست آمد، اظهار داشت: در این دوره شمال غرب ایران در حوزه گسترش این گونه سفالی قرار داشته و مواد فرهنگی و گاه نگاری آن، مخصوصاً از نیمه دوم هزاره چهارم (مس وسنگ جدید) ارتباط و شباهت گسترده ای را با محوطه های بین النهرین شمالی، سوریه و شرق آناتولی به نمایش می گذارد.
به قول وی، این مناطق همواره مرکز تلاقی اقوام مختلف با ساختارهای متفاوت قومی و فرهنگی بوده و بیشتر دسته های مهاجر یا مهاجمی که در قرون و اعصار از شرق به غرب رفته اند، از این ناحیه عبور کرده اند که بعد از دوره مس و سنگ تغییرات بنیادی همزمان در قفقاز جنوبی و سپس آناتولی شرقی و شمال غرب ایران رخ می دهد، آن نشانگر آخر فرهنگ های سفال کاهرو و آغاز و تبدیل این مناطق به یک الگوی فرهنگی جدید با عنوان سنت فرهنگی کوراارس است که تقریباً برای یک هزاره، تبدیل به یک هویت قدرتمند می شود.
او درباره یافته های این کاوش بیان نمود: در گردآشوان دو تدفین در خمره سفالین به دست آمد که سنتی متداول در دوره مس و سنگ جدید بوده است به نحوی که تدفین کودکان در خمره ها یا کاسه های بزرگ در مناطق وسیعی با سنت سفال کاهرو از قفقاز تا شمال غرب ایران رواج داشته و نمونه مشابه آن در «آلچان تپه»، «تپه گارا» در میان النهرین، قفقاز جنوبی و «لیلا تپه» گزارش شده است.
منبع: سفرگو
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب