چغازنبیل می تواند مثل تیم فوتبال بارسلونا محبوب شود!
سفرگو: مدیرپایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت تپه، درحالی این محوطه های باستانی را جزو کم بازدیدکننده ترین آثار تاریخی ایران معرفی نمود و از کم توجهی ها به آن سخن گفت، که آرش نورآقایی، پژوهشگر گردشگری، در تایید بی مهری ها به معرفی میراث فرهنگی ایران، الگوی موفقیت تیم فوتبال بارسلونا در اسپانیا را برای محبوب تر شدن تفسیر کرد.
به گزارش سفرگو به نقل از ایسنا، پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت تپه با همکاری مجله گیلگمش و خانه اندیشمندان علوم انسانی در نشستی که تعدادی از فعالان گردشگری و میراث فرهنگی حضور داشتند، به معرفی «میراث جهانی چغازنبیل؛ ناگفته های زیگورات» پرداختند و از ظرفیتهای پنهان آن و همین طور کم توجهی ها و کم لطفی ها به تاریخ اولین اثر تاریخی ایران که در یونسکو ثبت جهانی شد، سخن گفتند. همین طور این جلسه بهانه ای بود برای معرفی کتاب «بارقه کائنات: نگاهی بر میراث جهانی چغازنبیل» تالیف کامیار عبدی، دیرینه شناس.
نخستین میراث جهانی ایران؛ کم بازدیدترین جاذبه ایران
عاطفه رشنویی ـ مدیرپایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت تپه در خوزستان ـ سخنانش را در این طور شروع کرد: گله دارم که دوستانی از میراث فرهنگی در این نشست حضور ندارند و ناگفته های جغازنبیل را نمی شنوند، چغازنبیل آنقدر راز دارد که اگر بخواهیم به آن بپردازیم شاید صد سالی طول بکشد. امیدوار هستم چشمان من مدیران را در این سالن ندیده باشد و آنها آمده باشند.
او افزود: علاوه بر این که چغازنبیل به عنوان شهر جهانی قابل توجه است، بواسطه مصادیق تاریخی و طبیعی نیز قابل توجه است. این اثر فخر معماری و هنر آجر ایران است و اما به عنوان نخستین میراث جهانی ایران، آنچنان که باید به جایگاه آن پرداخته نمی گردد. متاسفانه چغازنبیل کم بازدیدکننده ترین میراث جهانی ایران است. با وجود تمام خاصیت های که دارد، اما هنوز نتونستیم از چغازنبیل برای همسایه دیوار به دیوار تا جامعه ذی نفعان کسب اقتصادی به وجود آوریم و تنها کسانی که درباره ی تاریخ ایران مطالعاتی دارند آنرا دنبال می کنند. همین کمبودها موجب شد امروز با برگزاری نشست ناگفته های چغازنبیل برای آن کار شایسته انجام دهیم.
رشنویی بیان اینکه چغازنبیل آنقدر ظرفیت دارد و ناشناخته مانده است که می تواند در زندگی همه مردم ایران تحول ایجاد نماید، با تکیه بر ضرورت حفاظت مردم محور در این محوطه باستانی، اظهار نمود: خوزستان در نوروز بطور معمول پرمسافر است، در عین حال که پرباران است، حال در آن روزها چغازنبیل تعطیل می باشد ولی مردم انتظار دارند آن همه راه که تا چغازنبیل می آیند حتما آنرا ببینند و وقتی می بینند محوطه تعطیل می باشد عصبانی می شوند و واکنش نشان می دهند، درحالی که این تصمیم برای حفاظت پایدار آن اثر گرفته شده است. ما احتیاج داریم مشارکت همه ذی مدخلان را در حفاظت اثر داشته باشیم.
مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل همین طور به کمبود زیرساخت ها در این محوطه جهانی اشاره نمود و اظهار داشت: بیشتر بازدیدکنندگان با کمبود زیرساخت مواجهند. حلقه مفقوده در گردشگری خصوصاً در خوزستان و مهم تر از آن در این محوطه میر اث جهانی آنست که به اندیشه مدیریت مقصد نرسیده ایم. همه این مسائل دست به دست هم داده اند تا ما نتوانیم گردشگری پایدار ایجاد نماییم.
او اضافه کرد: در چغازنبیل۶۴۰ هکتار عرصه خشت و گِل داریم که از اولیه ترین ملزومات نگهداری در مضیقه است. سالهاست جزو میراث جهانی است، ولی اعتبار آن جزو چالش هاست.
رشنویی در آخر این سخنان اما یک خبر خوش داد و اظهار داشت: به دنبال ایجاد زیرساخت بازدید در شب چغازنبیل هستیم. اگر همه چیز خوب جلو برود تا پیش از نوروز شاهد بازدید غروب تا طلوع در چغازنبیل خواهیم بود.
گنجینه ای ناگفته از چغازنبیل
مجتبی گهستونی ـ فعال میراث فرهنگی و گردشگری خوزستان ـ درباره گنجینه های طبیعی در منظر میراث جهانی چغازنبیل سخن گفت و اظهار نمود: میراث فرهنگی تنها در محدوده شهرستان شوش نبود که سبب شد اولین جستجوهای دیرینه شناسی در این منطقه صورت گیرد، بلکه میراث طبیعی این کهن شهر و خصوصاً ظرفیتهای نهفته در آن سبب شد تا اولین اداره محیط زیست خوزستان هم در شوش شکل بگیرد.
او اضافه کرد: بنابراین منطقه حفاظت شده کرخه از سال ۱۳۴۹ در مجموعه مناطق چهار گانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست ایران قرار گرفت. ذخایر باارزش جنگل ملی کرخه، در زمره با اهمیت ترین میراث طبیعی پیرامون مثلت جهانی قرار می گیرند. تعدادی از گونه های گیاهی این منطقه گز پده سریم، جاز، بید، لگجی، استبرق، مرغ، شبدر و جامعه غالب پوشش جنگلی را گیاه گز تشکیل می دهد و تعدادی از گونه های جانوری این منطقه گوزن زرد ایرانی، رودک عسل خوار، گرگ، گربه جنگلی، گراز، گربه وحشی، اردک مرمری، حواصیل زرد، لیکو خوزی، لیکو معمولی، میوه خور و... هستند. از گونه های خزنده منطقه حفاظت شده کرخه نیز می توان به لاک پشت برکه ای، لاک پشت فراتی، مار آبی، گرزه مار، مار جعفری و... اشاره نمود.
گهستونی اظهار داشت: منبع آبی منطقه رودخانه کرخه است که از وسط جنگل جریان دارد. البته نهرها و زهاب های اطراف نیز جزو منابع آبی منطقه به شمار می روند. وابستگی گاومیش به آب رودخانه و استفاده از جنگل برای گاومیش و گاو، مردم بومی را وابسته به این منطقه کرده است، به صورتی که بخش عمده ای از درآمد اهالی بوسیله بهره برداری از این منطقه بصورت مستقیم و غیرمستقیم به دست می آید. نکته مهم این که تا دهه ۳۰ شمسی دسته های ۳ تا ۵ تایی شیر ایرانی در این منطقه زندگی می کردند.
این فعال گردشگری، میراث طبیعی پیرامون چغازنبیل را «رخش خوزستان» توصیف کرد و اضافه کرد: مساحت منطقه حدود ۱۷۵۳۳ هکتار است. از این مقدار، مساحت پارک ملی ۴۱۰۰ هکتار است و جنگل های آن تنها باقی مانده جنگل های نیمه گرمسیری در کشور ایران هستند. درختان «پده» و «گز» و درختچه های «سریم»، «جاز»، «تمشک»، «استبرق»، «کهورک» و «لگجی»، «یونجه» و «گرامینه» قسمتی از تنوع گیاهی منطقه محسوب می شوند. جنگل دز زیستگاه اصلی جانوران زیادی در جلگه خوزستان است که با اهمیت ترین آنها گوزن «زرد ایرانی» است که از گونه های نادر ایران و جهان به به حساب می آید.
او با طرح این پرسش که آیا ساکنان شهر دوراونتاش، گوزن را می شناختند؟ سخنانش را افزود: گوزن زرد ایرانی پستانداری از خانواده گوزن است. گمان می رفت که نسل گوزن زرد ایرانی منقرض شده است تا این که در دهه ۱۹۵۰ گله ای از آن در خوزستان کشف شد. اینک گله هایی از گوزن زرد ایرانی به زادگاه اولین خود در زیستگاه های پارک ملی و منطقه حفاظت شده کرخه و پارک ملی و منطقه حفاظت شده دز، تحت نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان بازگشته اند. علاوه بر آن گونه های جانوری با ارزش نظیر انواع پرندگان شامل «بلبل خرما»، «لیکو»، «دوراج» و... در این منطقه زندگی می کنند. از پستانداران با اهمیت منطقه «رودک عسل خوار» و «گربه جنگلی» را می توان نام برد.
گهستونی همین طور درباره ی طبیعت پیرامون چغازنبیل که در نوع کوچ گردی و حتی یکجانشینی اثرگذار بوده و روشی از زندگی را از دیر باز به وجود آورده است، سخن گفت و اضافه کرد: روابط شخصی میان اعضای این جامعه بسیار نیرومند است و الگوهای رفتاری سنتی بر این روابط حاکم است. شیوه زندگی مردم عموماً غیر رسمی است و آداب و رسوم به ندرت دگرگون می شود. در این جامعه خانواده نهاد کانونی است که در روستاها و سایر نشیمن گاههای چغازنبیل سکونت داشتند.
بلد نیستیم خودمان را معرفی کنیم!
آرش نورآقایی ـ پژوهشگر و مؤلف گردشگری ـ درباره ی اهمیت و ضعف تولید محتوا در عرصه میراث جهانی چغازنبیل سخن گفت و اظهار نمود: اگر درباره ی تاریخ خشت و آجر دنیا صحبت نماییم چغازنبیل حرف های زیادی برای گفتن دارد، اثری که با قدمت ۳۲۰۰ ساله خود، چکیده تاریخ است.
او سپس با بیان اینکه در تولید محتوا لکنت داریم، به رتبه ایران در ثبت میراث فرهنگی اشاره نمود و اضافه کرد: هرچند ایران ۲۵ سال اثری را در یونسکو ثبت نکرد، ولی حالا هم رتبه خوبی دارد و در جایگاه دهم ایستاده است، که البته بعضی ها این گزاره را با رتبه دهم گردشگری ایران اشتباه می گیرند، درحالی که چنین برداشتی اشتباه است. از سویی، تمام این آثاری که ثبت جهانی شده اند، هنوز منبع گردشگری هستند و به جاذبه گردشگری تبدیل نشده اند.
این راهنما و پژوهشگر گردشگری بحث خودرا با این پرسش که چرا باید تولید محتوا داشته باشیم؟ ادامه داد و اظهار داشت: تولید محتوا فقط به خاطر گردشگری نیست، بلکه قسمتی از آن به خاطر نداشتن گفتمان در دنیاست، ما بلد نیستیم خودمان را در دنیا معرفی نماییم.
او سپس به سهم ایران در اسطوره شناسی دنیا اشاره نمود و اضافه کرد: در سطح بندی ها و رده بندی های جهانی از هیچ اسطوره ایرانی صحبت نمی شود و همین مسایل است که اهمیت تولید محتوا را بیشتر می کند.
نورآقایی افزود: چغازنبیل اثر بسیار مهم ایران است، پایداری آن، مثل بیانیه سیاسی است. این بنا در زمان خود، یعنی ۳۲۰۰ سال پیش ۵۲ متر بوده است، درحالی که بلندترین ساختمان در دوره صفوی شمس العماره (در کاخ گلستان) بوده است. آندره گدار چغازنبیل را جادوی آجرکاری ایرانی می داند. حال برای اینکه چنین مکان پراهمیتی به مقصد گردشگری تبدیل گردد، به تولید محتوایی متناسب با آن نیاز دارد.
او افزود: یکی از محتواهایی که درباره ی چغازنبیل باید تولید شود «مالتی کالچرال» است. با خودتان فکر کنید چرا تیم بارسلونا مهم است؟ حتما که به خاطر ستاره هایش نیست، این باشگاه فوتبال این نکته را مدنظر قرار داده است که حتما از همه فرهنگ ها در باشگاه خود داشته باشد و بارسلونا خودرا فراتر از اسپانیا می داند. همیشه این سوال را دارم چرا جاده ابریشم از بین تمام راه ها در دنیا مطرح تر است؟ چون مالتی کالچرال است و این نکته مهمی است که در تولید محتوا باید به آن دقت کنیم.
این پژوهشگر گردشگری همین طور بیان نمود: آن چه موجب می شود مردم به این میراث دلبسته شوند، مطالعه است.
نورآقایی اظهار داشت: حل مناقشات موضوع دیگری است که باید به آن دقت نماییم. تا درباره ی آن کتاب تولید نشود و کتاب نوشته نشود حل نمی گردد. به خاطره جمعی خود رجوع کنید درباره ی آثار جهانی ایران چقدر کتاب ساخته شده است؟ نه این که نباشد، کتاب های عامه فهم منظور است. سهم کویرهای ایران که بخشهایی از آن هم ثبت جهانی شده است، فقط ۵ کتاب است؛ کویرهایی که عبور از آنها مهم ترین کار «سون هدین» ـ کاوشگر، جغرافیدان و سفرنامه نویس سوئدی ـ بوده است. یا درباره ی باغ ایرانی چقدر کتاب ساخته شده است؟
در ادامه این جلسه که در تالار فردوسی اندیشکده علوم انسانی برگزار شد، محمد یاری نیز از ضعف تولید محتوا در میراث فرهنگی ایران و همین طور پروژه دیجیتال سازی زیگورات سخن گفت.
چغازنبیل اوایل سال ۱۹۳۵ میلادی از طرف نیروهای شرکت نفت ایران و انگلیس در بازدیدهای هوایی شناسایی شد و بعد از اطلاع هیأت دیرینه شناسی فرانسوی که در شوش مستقر بود، مورد توجه قرار گرفت. باستان شناسان فرانسوی نخست پنج فصل در سالهای ۱۹۳۶ تا ۱۹۳۹ و ۱۹۴۵ میلادی در چغازنبیل کاوش کردند. نتیجه این کاوش نمایان شدن چندین دیوار، قسمتی از مسیرهای آب، بخشهایی از بنای زیگورات، برخی از واحدهای ساختمانی واقع درجنوب شرق محوطه مقدس، واحدهای معماری بین حصار دوم و سوم بود.
بیشترین کاوش هایی که به خواناسازی شهر دوراونتاش منجر گردید، متعلق به ۹ سال فعالیت دیرینه شناسی و مرمت هیأت رومن گیرشمن است. وی در ۹ فصل کاوش (۱۹۶۲-۱۹۵۱ میلادی) موفق شد بخش بزرگی از چغازنبیل را یعنی زیگورات، معابد، کاخ ها، واحدهای مسکونی و سه حصار با محدوده ای به وسعت ۱۰۰ هکتار را کاوش کند.
بعد از آن، کاوش ها برای مدت طولانی و تا دهه هفتاد متوقف گردید. در سال ۱۳۷۷ مهدی رهبر جستجوهای مختصری انجام داد و سال ۱۳۷۸ دانشگاه ماینز به سرپرستی بهزاد مفیدی، فصل جدیدی از مطالعات دیرینه شناسی را با روش های نوین دنبال کرد.
منبع: سفرگو
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب