به مناسبت روز جهانی گردشگری؛
بزرگ ترین صنعت دنیا در آستانه بازیابی در دوران پساکرونا
گردشگری برای رشد فراگیر در حالی از طرف سازمان جهانی گردشگری بعنوان شعار سال تعیین شده که این صنعت روزهای تیره و تاره ای را پشت سر گذاشته و در آستانه بازیابی در پساکرونا قرار دارد.
خبرگزاری مهر، گروه استان ها- یزدان روحانی: شیوع ویروس کرونا تأثیر بسیار زیادی بر بخش های مختلف صنعت گردشگری دنیا همچون بخش اقتصادی آن داشت. از شروع ظهور میهمان ناخوانده جهان در ووهان چین، قرنطینه و منع رفت و آمد نخستین و به نظر تنها راهکار کنترل شیوع این ویروس ناشناخته بنظر می رسد که در چین اجرا شد. این فرمول چینی با شیوع جهانی ویروس، در دیگر کشورها نیز اجرا شد و خیلی از کشورها در نخستین قدم مرزهای خودرا بستند.
تا وقتی حمل و نقلی نباشد، گردشگری هم نیست و اتفاقات سال ۲۰۲۰ یعنی سقوط آزاد صنعت گردشگری دنیا؛ صنعتی که بعنوان بزرگ ترین صنعت دنیا از نظر نیروی کار و اشتغال شناخته می شود. بااینکه «توماس کوک» انگلیسی نخستین تور گردشگری تاریخ را در سال ۱۸۴۱ برگزار کرد، اما گردشگری به گونه ای که امروزه آنرا می شناسیم از پس از جنگ جهانی دوم شکل گرفت و هر ساله رشد قابل توجهی داشت.
بر اساس آمار شورای بین المللی سفر و گردشگری (WTTC) ۱۰ درصد از تولید ناخالص جهان در سال ۲۰۱۹ مربوط به صنعت گردشگری بوده و در این سال ۳۱۰ میلیون نفر در دنیا شغلی در رابطه با صنعت گردشگری داشتند. به زبان ساده تر این یعنی از هر ۱۰ شاغل در دنیا شغل یک نفر بصورت مستقیم یا غیرمستقیم به گردشگری مربوط است. از طرفی گردشگری صنعتی است که بیشتر کارکنان آنرا قشر لطمه پذیر زنان و جوانان می سازند.
بر اساس آمار انتشار یافته توسط سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) صنعت گردشگری که در سال ۲۰۱۹ بهترین سال اقتصادی خودرا پشت سر گذاشته بود، با افتی ۷۰ درصدی در سال ۲۰۲۰ مواجه گردید. آمارهای اقتصادی گردشگری در سال ۲۰۲۰، شباهت بسیاری با آمارهای این صنعت در سال ۱۹۹۰ داشت و این یعنی یک عقب گرد ۳۰ ساله برای یک صنعت و مرثیه ای برای رؤیای خیلی از کشورها همچون ایران که سودای توسعه گردشگری در سر داشتند.
این وضعیت بر گردشگری ایران نیز تأثیر بسیاری داشته و گردشگری ورودی ایران بطور کامل تعطیل شد. این رخداد در شهرهایی نظیر اصفهان که تعداد قابل توجهی از مشاغل آن وابسته به حضور گردشگران بین المللی است، شرایط مشکل تر کرده است. شاید هم بنا بر این باشد که سازمان جهانی گردشگری شعار «گردشگری و رشد فراگیر» را با عکسی از یک هنرمند صنایع دستی در میدان نقش جهان منتشر نموده است.
توسعه فراگیر برای بازیابی گردشگری
سازمان جهانی گردشگری پیش بینی کرده که بازیابی (Recovery) این صنعت، حداقل ۵ سال به طول بیانجامد و شاید در سال ۲۰۲۴ آمارهایی نظیر سال ۲۰۱۹ برای گردشگری جهان باردیگر رخ نمایی کند. در نخستین سال بازیابی، سازمان جهانی گردشگری شعار «گردشگری و توسعه فراگیر» را انتخاب نموده، شعاری که سال قبل «گردشگری و توسعه روستایی» روستایی بود. احتمالاً در سال پیش حتی تئوریسن های سازمان جهانی گردشگری نیز تصور طولانی شدن قصه کرونا را نمی کردند و حدس نزدند که فرصتی برای توسعه نیست!
با این حال ارتباط «رشد فراگیر» و صنعت گردشگری از چند جهت قابل تأمل است. اول از همه این که صنعت گردشگری دامنه بسیار فراگیری از حمل و نقل، اقامت، خدمات، غذا، نوشیدنی، جاذبه ها و غیره را شامل می شود که در هیچ صنعت دیگری این دامنه گسترده قابل مشاهده نیست. این گستردگی بزرگ ترین عاملی است که گردشگری را برای دولت ها، بخش خصوصی و جامعه محلی جذاب کرده است.
یکی دیگر از عواملی که گردشگری می تواند رشد فراگیری داشته باشد این است که در سطوح ابتدایی تخصص محور نیست و با کمترین آموزش می توان برخی خدمات را به گردشگران ارائه داد. بنا بر این خیلی از جوان ها و زنان به سمت گردشگری می آیند و بسیاری دیگر از مردم جهان بعنوان منبع درآمدی موقت و فصلی به آن می نگرند.
عامل دیگری که بستر گردشگری را برای یک رشد فراگیر محیا کرده، میزان اندک سرمایه گذاری در بخش های خدماتی (نه زیرساختی) آنست ضمن این که زمان بازگشت سرمایه در این صنعت بسیار سریع تر از دیگر صنایع است. از همین روی در روستاها و مناطق کمتربرخورددار نیز می توان امید به توسعه گردشگری و رشد اقتصادی داشت.
گردشگری ارزآوری بسیار زیادی دارد و خیلی از کشورها، مبنای اقتصاد خودرا بر دلارهای گردشگران نهادند. اما علاوه بر ارزآوری، گردشگری یک اهرم برای توزیع عادلانه ثروت در یک منطقه است. شهرنشین متولی که اوقات فراغت خودرا در خانه های روستایی زیبا می گذراند، در حقیقت دارد به توزیع عدالت اقتصادی و اجتماعی کمک می نماید.
دولت ها عامل اصلی جلوگیری از رشد گردشگری
همان طور که بیان شد، بااینکه گردشگری پلی برای توسعه پایدار و همه گیر در جهان شناخته می شود، اما موانعی نیز بر سر راه این صنعت قرار دارد. گردشگری وابستگی بسیاری به دنیای سیاست و عرصه اجتماعی دارد، یعنی لازمه توسعه گردشگری شکل گیری روابط سیاسی پایدار بین دو دولت است؛ برای اینکه همیشه سفارت خانه ها و صدور ویزا بعنوان اهرمی برای فشار کشورها به یکدیگر شناخته می شوند.
از طرفی در بحران کرونا دیدیم که چطور در عرض یک سال بزرگ ترین و پول سازترین صنعت دنیا تا مرز ورشکستگی رفت و چگونه بحران بی کاری فعالان گردشگری، یقه خیلی از دولت ها را گرفت. گردشگری صنعت بسیار حساس است و همین حساسیت، با وجود تمام خاصیت ها سبب شده تا برخی کشورها تمایلی به توسعه آن نداشته باشند.
مشکل بزرگ دیگر که بر سر راه توسعه گردشگری در کشورهای درحال توسعه بوده، نبود حساب های اقماری صنعت گردشگری و به تبع آن مشخص نبود درآمد کشور از این صنعت است. ضمن این که تقریباً ۱۰۰ درصد درآمد صنعت گردشگری بصورت مستقیم به جیب مردم می رود و خبری از واسطه گری بخش های دولتی و نیمه دولتی نیست. این رخداد سبب شده تا گردشگری برای برخی دولت هایی که به درآمدهای مالیاتی وابستگی دارند، جذاب نباشد و در این بخش سرمایه گذاری صورت نگیرد.
با این تمام این تفاسیر، هم اکنون بزرگ ترین بازیگران در سناریو بازیابی گردشگری، دولت ها هستند، آنها باید دست در دست سازمان های جهانی و بخش خصوصی داخلی خود هرچه سریع تر کارهای گردشگری را از سر گرفته تا این صنعت بتواند بازیابی را شروع کند.
رابطه ایران و «رشد فراگیر گردشگری»
ایران با تاریخ غنی، تنوع فرهنگی و طبیعی فراوان، آثار ثبت جهانی شده قابل توجه و از همه مهم تر کم ارزش ترین پول جهان، یک مقصد فرهنگی با ظرفیت های بسیار بالا برای توسعه گردشگری فرهنگی و تاریخی است. در گوشه گوشه این مرز و بوم جاذبه ها، شهرها و روستاهایی هستند که با برنامه ریزی صحیح و منطقی می توان به توسعه فراگیر آنها کمک کرد؛ اما در این راه موانع بسیار است.
داستان گردشگری و ایران کمی متفاوت تر از شیوه مواجه دنیا با این صنعت است. سال ها است که گردشگری بعنوان شعاری دهن پر کن در کارزارهای سیاسی مختلف مطرح می شود، اما دستگاه دولتی گردشگری همیشه حیاط خلوتی برای دولت بوده است. گردشگری ایران از بعد از انقلاب اسلامی تاکنون، تاثیرپذیری بالایی از دنیای سیاسی کشور داشته و هیچ گاه نتوانست آنطور که باید و شاید خودنمایی کند.
پس از امضای برجام و در کنار آن تغییر بازارهای هدف ایران و سرمایه گذاری بر روی بازار چین، وضعیت گردشگری ایران کمی بهبود یافت؛ اما در سال ۱۳۹۸ قبل از آنکه بحران کرونا شکل بگیرد، بحران های دیگر نظیر ناآرامی های ناشی از گرانی بنزین در آبان ماه، ترور سردار شهید قاسم سلیمانی و همین طور حواشی پیرامن هواپیمای اکراینی، موجب شد تا رغبت گردشگران برای سفر به ایران کم شود.
در میانه این بحران ها، کرونا نیز مهر پایانی بر صنعت گردشگری ایران زد. گردشگری ایران در سال ۱۳۹۹ و شش ماه ابتدایی امسال، لطمه های فراوانی را تحمل کرد و خیلی از فعالان و متخصصان گردشگری بیکار شدند و تعدادی از آنها در رسته های شغلی دیگر مشغول به کار هستند. حتی هنوز هم که بیش از یک سال و نیم از شیوع ویروس کرونا می گذرد و خیلی از کشورها با واکسیناسیون توانستند این بیماری را مهار کنند، ایران هنوز مرزهای خودرا باز نکرده و خبری از صدور ویزای توریستی نیست.
در چنین شرایط سختی، بار دیگر دولت جدید با شعار توسعه گردشگری وارد میدان شده، شعاری که هیچ دولتی نتوانسته به آن تحقق بخشد. باید منتظر ماند و دید که آیا شروع کار وزیر جدید گردشگری ایران که هم زمان شده با سال «گردشگری و رشد فراگیر» در ابتدای کار موجب جلوگیری از ورشکستگی صنعت گردشگری ایران و در درجه دوم توسعه آن می شود یا خیر.
نگاه ویژه ای که اصفهان نیاز دارد
اصفهان را بعنوان غنی ترین شهر ایران از نظر جاذبه های گردشگری می شناسیم، شهری که یکی از سه ضلع مثلث طلایی گردشگری ایران را تشکیل می دهد و یکی از مهم ترین انگیزه های توریستهای خارجی در مسافرت به ایران بازدید از این شهر است. در کنار شهر اصفهان، در استان نیز جاذبه های گردشگری فراوانی وجود دارد که در راه توریستهای خارجی قرار گرفته و هرکدام یک ظرفیت بلقوه برای توسعه گردشگری هستند.
از کاشان تا کویر ورزنه و خارا و حتی روستایی مثل وانشان در غرب استان اصفهان در کنار جاذبه های شاخص مرکز استان، همه و همه پکیجی کم نظیر از جاذبه های طبیعی، فرهنگی و تاریخی را می سازند که گستردگی قابل توجهی دارند. ارتزاق خیلی از مردمان استان اصفهان به شکل مستقیم و غیرمستقیم به حضور گردشگران بین المللی و داخلی وابسته است و این استان شرایط ویژه ای در اقتصاد گردشگری ایران دارد.
از طرفی اصفهان بیشترین تعداد کسب وکارهای در رابطه با گردشگری را دارد، کسب وکارهایی که در سالهای اخیر با چشم داشت به حضور توریستهای خارجی شکل گرفتند، اما در این روزهای سخت در آستانه نابودی هستند. شاید رشد فراگیر مدنظر سازمان جهانی گردشگری در این استان با برنامه ریزی صحیح و اعتبارسنجی و اعتبار دهی مناسبت بتواند گردشگری اصفهان را بیش از قبل از خطر انحطاط نجات دهد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب