بازخوانی اقدامات محافظت از جشن مهرگان در پرونده یونسکو
به گزارش سفرگو، تدوین کنندگان پرونده ثبت جهانی جشن مهرگان در یونسکو اقدامات حفاظتی و ترویجی، اطلاع رسانی و آگاهی بخشی را سرلوحه برنامه های این جشن اعلام نموده بودند.
به گزارش سفرگو به نقل از مهر، مهرگان در تاجیکستان و جمهوری اسلامی ایران، یک جشن مذهبی است که با برداشت پاییزی گره خورده است. این جشن در سل 1403 به شکل مشترک توسط ایران و تاجیکستان به ثبت جهانی رسید. در پرونده مربوط به ثبت این اثر و عنصر فرهنگی آمده: این جشن هر ساله، از 2 اکتبر تا 2 نوامبر، مردم از خداوند به خاطر دام و محصولات خود سپاسگذاری می کنند. مراسم های اجرا شده در طول مراسم و محصولات ارایه شده بسته به منطقه و اعتقادات برگزارکنندگان متفاوت می باشد. بعنوان مثال، جوامع زرتشتی با تلاوت قسمتهایی از کتاب مقدس خود جشن می گیرند، در صورتیکه مسلمانان دعاهای ویژه ای می خوانند. هر دو جامعه مراسم چیدن سفره ای از کالاها مانند انار، هندوانه، گلابی، لیموترش و لیموترش، انگور، سیب، برنج و گندم را به اشتراک می گذارند. آنها غذاهای مختلفی تهیه می کنند و آجیل، شیرینی و نوشیدنی های مخصوص سرو می کنند. آنها همینطور موسیقی می نوازند، آواز می خوانند و می رقصند. این جشن ها که توسط مردم صرف نظر از جنسیت و سن برگزار می شود، شامل موسیقی، سرود، رقص، تئاتر و اجرای ورزش های محلی (مانند کشتی) است. در طول مراسم، هر دو جامعه نمایشگاه های گل ترتیب می دهند و صنایع دستی و محصولات مرتبط را می فروشند یا به نمایش می گذارند.
این رسم به شکل غیررسمی، بوسیله قصه گویی و مشارکت در برنامه ریزی و اجرای جشن ها، منتقل می شود. مدارس و موسسات آموزش عالی نیز در انتقال آن نقش دارند. مهرگان علاوه بر تجلیل از طبیعت، انسجام اجتماعی را ترویج می دهد، برای اینکه افراد با سنین، جنسیت، قومیت، مذاهب و پیشینه های مختلف را متحد می کند. مراسم مهرگان در جمهوری اسلامی ایران به شکل گسترده برگزار نمی شود اما این جشن در تاجیکستان بسیار گرامی داشته شده و برای آن جشن مفصلی می گیرند. برگزارکنندگان و گروههای اصلی در رابطه با این عنصر نامگذاری شده، کشاورزان، باغداران، دامداران، نوازندگان موسیقی و صنعتگران محلی هستند. مراسم مهرگان در دوره پیش از اسلام نیز به شکل گسترده برگزار می شد. هم اکنون مسلمانان و زرتشتیان نیز این عنصر را جشن می گیرند. در هر دو کشور، از آنجا که این عنصر به خدای مهر نسبت داده می شود، نقش زنان در این مراسم برجسته شده و کارکردهای خاصی دارند. برگزارکنندگان اصلی این جشن در تاجیکستان کشاورزان، باغداران، دامداران و صنعتگران از هر دو جنس هستند. در انتها فصل برداشت، این گروه ها برای برگزاری جشن آماده می شوند. اجراکنندگان یا مجریان این جشن توسط شخصی به نام «رئیس محله» - رییس جامعه هر منطقه، روستا و خیابان - رهبری می شوند. علاوه بر رویدادهای محلی، جشن های بزرگ شهری نیز برگزار می گردد که بسته به شکوه و عظمت آنها، توسط سازمان های مردم نهاد و جوامع محلی هدایت می شوند.
همه ایرانیان، صرف نظر از جنسیت، سن و پیشینه مذهبی، حاملان و مجریان این عنصر هستند. در ایران سالمندان با قصه گویی ارزش ها را منتقل می کنند. زنان و دختران غذاهای سنتی می پزند. به موازات جشن های روستایی، سازمان های مردم نهاد و سازمان های خصوصی مربوطه، جشن های زیادی را در مناطق شهری با حمایت سازمان های دولتی برگزار می کنند. مراسم مهرگان برای ملت تاجیک هویت ساز است. در تاجیکستان، مراسم مهرگان دومین رویداد جشن بزرگ در رابطه با محیط زیست است. لازم به ذکر است که مراسم مهرگان نماد اعتدال پاییزی است. اما در ایران این عنصر بعنوان منبعی از یکپارچگی در بین همه ایرانیان، بخصوص در بین گروههای قومی مختلفی که آنرا در ایران جشن می گیرند، عمل می کند. این یکپارچگی منجر به تقویت پیوندهای دوستی، صلح، افزایش مشارکت اجتماعی، ایجاد شادی و فعالیتهای بشردوستانه می شود و از آنجائیکه همه اعضاء جوامع صرف نظر از جنسیت، سن و مذهب در این عنصر شرکت می کنند، برابری جنسیتی نیز مورد احترام است. از آنجا که این عنصر مستقیماً با طبیعت مرتبط می باشد، برگزارکنندگان آن بیشتر از همه به طبیعت احترام می گذارند. در هر دو کشور ارایه دهنده، تمام بخش های این عنصر با اسناد بین المللی حقوق بشر موجود و با الزام احترام متقابل بین جوامع، گروه ها و افراد سازگار است. ابعاد کلیدی در این مراسم وجود دارد که به صلح، دوستی، مدارا و اخلاق زیست محیطی کمک می نماید. هیچ قسمتی از مراسم اصلی یا زیرشاخه ها و سنت های آن بهیچ وجه مبتنی بر نژادپرستی یا دیدگاه های قوم گرایانه نیست.
از آنجا که این عنصر در هر دو کشور عرضه کننده یکی از نمونه های رفتار و عمل اجتماعی است، به صورت کامل احترام متقابل، همکاری و ارتباط بین محله ها، جوامع، گروه ها و افراد را تقویت می کند. مهرگان نه فقط بعنوان یک جشنواره، بلکه به سبب کمک به توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع نیز باارزش است. علاوه بر این، برگزاری یک مراسم جشن به توسعه پایدار اجتماعی-اقتصادی جوامع کمک کرده و کار کشاورزی را در هر دو کشور شرکت کننده تشویق می کند.
مراسم مهرگان احترام به حقوق بشر، عدالت اجتماعی، برابری و انصاف را ترویج می دهد. این مراسم احترام متقابل بین جوامع، گروه ها و افراد را تقویت می کند. این آیین، هماهنگی بین مردم و بین مردم و طبیعت را صرف نظر از جنسیت، سن، ملیت و ایمان تشویق می کند. طبق تفاسیر اساطیری، در دوران باستان، مهر خدای دوستی، صلح و حقیقت بود. تا به امروز، مردم تاجیکستان و ایران این عنصر را بعنوان جشن دوستی، صلح و حقیقت می دانند. بر این اساس، طبیعت بوسیله تعاملات دوستانه و نه خصومت حفظ می شود. این مراسم همینطور توسعه اقتصادی پایدار را ترویج می دهد، جذب توریست را تشویق می کند و بستری برای تجارت و تبادل تجربیات بین صنعتگران بوجود می آورد. این مراسم به محافظت از اکوسیستم و هماهنگی با طبیعت کمک می نماید. همینطور مجموعه ای از اعمال اجتماعی با این عنصر مرتبط هستند. مراسم مهرگان احترام به حقوق بشر، عدالت اجتماعی، برابری و انصاف را ترویج می دهد. این مراسم احترام متقابل بین جوامع، گروه ها و افراد را تقویت می کند. این آیین، هماهنگی بین مردم و بین مردم و طبیعت را صرف نظر از جنسیت، سن، ملیت و ایمان تشویق می کند. طبق تفاسیر اساطیری، در دوران باستان، مهر خدای دوستی، صلح و حقیقت بود. تا به امروز، مردم تاجیکستان و ایران این عنصر را بعنوان جشن دوستی، صلح و حقیقت می دانند. بر این اساس، طبیعت بوسیله تعاملات دوستانه و نه خصومت حفظ می شود.
اقدامات حفاظتی
یونسکو در پرونده ثبت جهانی پرسیده که چه اقدامات حفاظتی برای محافظت و ارتقاء این عنصر درنظر گرفته شده است؟ در پاسخ، نقش جوامع در برنامه ریزی و اجرای اقدامات شرح داده شده است. انجمن دوستی ایران و تاجیکستان پیشنهاد برگزاری جشنواره مشترک مهرگان را داد که نخستین رویداد دوسالانه مشترک برای اکتبر ۲۰۲۳ در یزد برنامه ریزی شد. پروژه های تحقیقاتی مشترک توسط دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی دولتی و خصوصی. دو پروژه تحقیقاتی مشترک توسط دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و مؤسسه تحقیقات فرهنگ و اطلاعات تاجیکستان برنامه ریزی شده است. اختصاص بودجه و فراهم کردن فضاهای فیزیکی و وسایل برگزاری جشن ها برای افزایش مشارکت جوامع محلی توسط دولت ها (وزارتخانه های دارایی، کشاورزی، میراث فرهنگی و گردشگری هر دو کشور). تشویق متخصصان خبره برای سازماندهی آموزش های غیررسمی برای جوانان برای انتقال مداوم این عنصر (با حمایت و سازماندهی توسط سازمان های غیردولتی و ادارات دولتی یعنی وزارت خانه های کشاورزی، فرهنگ و آموزش وپرورش با مشورت جوامع محلی) برگزاری دوره های ظرفیت سازی آنلاین با بهره گیری از ابزارهای دیجیتال مدرن (توسط موسسات آموزشی دولتی یا خصوصی و فراهم کردن امکان تبادل اطلاعات بین متخصصان باتجربه و متخصصان)؛ ترویج آموزش رسمی در مورد این عنصر از پیش دبستانی تا آموزش عالی (توسط وزارت خانه های آموزش وپرورش و آموزش عالی) و همینطور تهیه کتاب های درسی و مواد تصویری/صوتی-بصری.
اقدامات ترویجی، اطلاع رسانی و آگاهی بخشی
تقویت فعالیتهای تبلیغاتی برای جذب جوانان به مدیریت پایدار کشاورزی، تغییرات اقلیمی، مدیریت سیستم های آبیاری، مدیریت و محافظت از امنیت غذایی (توسط وزارت خانه های کشاورزی، بهداشت عمومی، سازمان های مردم نهاد، ناشران خصوصی و شرکتهای خصوصی)؛ نتشار و توزیع کتابچه، سی دی یا دی وی دی، آلبوم های عکس توسط ناشران دولتی و خصوصی، مستندسازان و سازمان های مردم نهاد؛ معرفی عمومی این عنصر توسط جوامع محلی، حاملان و متخصصان در رسانه های اجتماعی. افزایش آگاهی عمومی در مورد این عنصر توسط سازمان های دولتی، سازمان های مردم نهاد و پخش برنامه های رادیویی/تلویزیونی. از متخصصان و محققان علوم انسانی برای مصاحبه در مورد جشن مهرگان و جنبه های اجتماعی-فرهنگی آن دعوت خواهد شد. تحقیقات مشترک و انفرادی در مورد این عنصر توسط دانشگاه های دولتی و خصوصی، موسسات تحقیقاتی، سازمان های غیردولتی تخصصی و محققان حرفه ای که قسمتی از جوامع محلی مربوطه نیز هستند؛ مستندسازی این عنصر توسط مستندسازان و محققان خصوصی و دولتی، با بهره گیری از ابزارهای دیجیتال مدرن؛ سازماندهی کنفرانس ها، سمینارها و سمپوزیوم ها توسط کشورهای عرضه کننده در سطوح ملی و بین المللی؛ ارتقاء دانش جوامع محلی در مورد استفاده از ابزارهای دیجیتال برای مستندسازی این عنصر.
حمایت و استراتژی های قانونی
تصمیمات، مقررات و برنامه های راهبردی کوتاه مدت، میان مدت یا بلند مدت اضافی برای محافظت از این عنصر (توسط پارلمان های ملی، سیستم های قضایی، وزارت خانه های میراث فرهنگی و فرهنگ هر دو کشور با مشورت جوامع محلی)؛ معرفی قوانین جدید یا به روز شده زیست محیطی، بخصوص در مورد تغییرات اقلیمی و توسعه پایدار در این مورد (توسط پارلمان های ملی، سیستم های قضایی، وزارت خانه های میراث فرهنگی و فرهنگ و سازمان های ملی محیط زیست هر دو کشور).
تاجیکستان
جوامع مختلفی همچون سازمان های مردم نهاد، مراکز فرهنگی، مراکز صنایع دستی، روزنامه نگاران و محققان مستقل وجود دارند که در برنامه ریزی و اجرای اقدامات فوق الذکر مشارکت دارند. محققان انجمن عمومی «کوه هوی پومیر»، سازمان مردم نهاد «خورشید»، مؤسسه تحقیقات فرهنگ و اطلاعات آمادگی خویش را برای همکاریهای تحقیقاتی مشترک اعلام نموده اند. مدرسه اطلس، آدراس و سایر صنایع دستی در خجند، و اعضاء جامعه روستاهای غولاکندوز، زرافشان، گلخانه در منطقه جبار رسول اف، پیشنهاد جذب جوانان به یادگیری مدیریت پایدار کشاورزی را دادند. همینطور اعضاء جامعه روستای مومن آباد، از شهر حصار، بخصوص آقای شهرت امین زاده، آقای معروف شدیف، گفته شده است که از استادان قدیمی جشنواره مهرگان دعوت شود و آموزش های غیررسمی سازماندهی شود. نمایندگان طیف وسیعی از جوامع در ارایه اقدامات حفاظتی فعلی و آینده که در بالا ذکر شد، مشارکت داشتند، بعنوان مثال:
انجمن سینمای جوانان ایران و خانه موسیقی ایران پروژه های ملی برای مستندسازی تاریخ شفاهی و موسیقی محلی مربوطه در رابطه با این عنصر دارند که مرحله نخست آن در استانهای یزد، کرمان و خراسان انجام شده است. شورای عالی استان ها که از نمایندگان شوراهای شهر و روستا انتخاب می شود، بستری را ایجاد کرد که در آن متخصصان تجربیات خویش را در این مورد تبادل کنند. انجمن ملی خیرین میراث فرهنگی گروهی را به مراسم مهرگان اختصاص داد که نسل های جوان تر را برای اجرای مراسم راحت می کند. بطور خلاصه تشویق متخصصان خبره برای سازماندهی آموزش های غیررسمی برای جوانان برای انتقال مداوم این عنصر (با حمایت و سازماندهی توسط سازمان های غیردولتی و ادارات دولتی یعنی وزارت خانه های کشاورزی، فرهنگ و آموزش و پرورش با مشورت جوامع محلی) برگزاری دوره های ظرفیت سازی آنلاین با استفاده از ابزارهای دیجیتال مدرن (توسط مؤسسات آموزشی دولتی یا خصوصی و فراهم کردن امکان تبادل اطلاعات بین متخصصان باتجربه و متخصصان)؛ ترویج آموزش رسمی در مورد این عنصر از پیش دبستانی تا آموزش عالی (توسط وزارت خانه های آموزش و پرورش و آموزش عالی) و همین طور تهیه کتاب های درسی و مواد تصویری/صوتی-بصری. تقویت کارهای تبلیغاتی برای جذب جوانان به مدیریت پایدار کشاورزی، تغییرات اقلیمی، مدیریت سیستم های آبیاری، مدیریت و حفاظت از امنیت غذایی (توسط وزارت خانه های کشاورزی، بهداشت عمومی، سازمان های مردم نهاد، ناشران خصوصی و شرکتهای خصوصی)؛ نتشار و توزیع کتابچه، سی دی یا دی وی دی، آلبوم های عکس توسط ناشران دولتی و خصوصی، مستندسازان و سازمان های مردم نهاد؛ معرفی عمومی این عنصر توسط جوامع محلی، حاملان و متخصصان در رسانه های اجتماعی. تصمیمات، مقررات و برنامه های راهبردی کوتاه مدت، میان مدت یا طولانی مدت اضافی برای حفاظت از این عنصر (توسط پارلمان های ملی، سیستم های قضایی، وزارت خانه های میراث فرهنگی و فرهنگ هر دو کشور با مشورت جوامع محلی)؛ معرفی قوانین جدید یا به روز شده زیست محیطی، به خصوص در مورد تغییرات اقلیمی و توسعه پایدار در این مورد (توسط پارلمان های ملی، سیستم های قضایی، وزارت خانه های میراث فرهنگی و فرهنگ و سازمان های ملی محیط زیست هر دو کشور).
منبع: سفرگو
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب