راز ۵ هزار ساله از ایران باستان آشکار شد
به گزارش سفرگو، حدود 5 هزار سال پیش مردمانی که در سرزمین های امروزی ایران زندگی می کردند، استخراج مس از سنگ معدن را با فرآیند ذوب شروع کردند. دانشمندان در آمریکا حالا می گویند توانسته اند به راز به کارگیری این فناوری دست یابند.
به گزارش سفرگو به نقل از خبر آنلاین از یورونیوز، ذوب فلز یک جهش بزرگ فناوری و نقطه عطفی در تاریخ بشر است که بسیاری آنرا آغاز حقیقی «متالورژی» می دانند.
به دنبال ابداع این فناوری، انسان ها در نقاط مختلف جهان با بهره گیری از مس و آلیاژهای آن، برنزهای مبتنی بر مس و قلع یا مس و آرسنیک، به ساخت ابزار، سلاح، زیورآلات و اشیای دیگر پرداختند.
با این وجود پژوهش در رابطه با این که انسان های آن دوران چطور این اشیا را می ساختند کار ساده ای نیست، چونکه شواهد اندکی باقیمانده و آثار کشف شده هم معمولاً بسیار محافظت شده و حساس اند.
محققان حالا در دانشگاه ام آی تی آمریکا نگاهی جدید برای مطالعه اولین فناوری های متالورژی معرفی کرده اند.
آنها با بهره گیری از اسکن توموگرافی کامپیوتری پرتو ایکس (سی تی اسکن)، روشی که عموما در پزشکی استفاده می شود، به بررسی «سرباره های» ۵ هزار ساله پرداختند؛ یعنی ضایعاتی که بنابراین ذوب سنگ معدن باقی می ماند.
بنجامین ساباتینی، پژوهشگر مقطع فوق دکترا در دانشگاه ام آی تی، در اینباره می گوید: «سرباره هرچند تصویر کامل به ما نمی دهد، اما روایت هایی در خود دارد که چطور جوامع گذشته توانستند مواد خام را از سنگ معدن به فلز تبدیل کنند. هدف اینست که بفهمیم آنها از ابتدا تا آخر چطور این اشیای فلزی درخشان را می ساختند.»
در این مطالعه دکتر ساباتینی و آنتوان آلانور، استاد متالورژی و رئیس مرکز پژوهشی مواد در دیرینه شناسی در دانشگاه ام آی تی، دریافتند که سی تی اسکن می تواند چارچوب های درونی، حفره ها و قطرات فلز و مواد معدنی را بدون صدمه زدن به نمونه ها آشکار کند.
دکتر آلانور می گوید: «عصر مفرغ اولیه یکی از اولین دوره های تعامل انسان با فلز است. آثار آن دوره بسیار مهم اند، اما مواد تشکیل دهنده آنها به خوبی از نظر علمی مطالعه نشده اند. سی تی اسکن روشی دگرگون کننده برای تصمیم گیری در رابطه با محل برش و تحلیل نمونه هاست.»
یک ابزار جدید برای دیرینه شناسی سرباره زمانی تشکیل می شود که سنگ معدن برای استخراج فلز حرارت داده می شود. این ماده مذاب شامل کانی های موجود در سنگ، فلزات واکنش نداده و معمولاً افزودنی هایی مثل سنگ آهک است. سرباره سبک تر از فلز است، بدین سبب روی مذاب قرار می گیرد و بعد از سرد شدن مانند گدازه سخت می شود.
محققان این مطالعه از سرباره کشف شده در تپه حصار واقع در نزدیکی دامغان در جنوب ایران استفاده کردند؛ سایتی بسیار مهم و از اولین مراکز شناخته شده ذوب مس که قدمت آن بین ۳۱۰۰ تا ۲۹۰۰ قبل از میلاد تخمین زده شده است.
آقای آلانور می گوید: «این منطقه یکی از قدیمی ترین مکان هایی است که شواهد ذوب مس و تولید اشیای فلزی در آن یافت شده است. این شواهد بسیار عالی حفظ شده و نمونه ای مهم از جامعه سازمان یافته و تجارت در آن دوران است.»
خواندن تاریخ درون سرباره در پژوهش های پیشین، بعضی از سرباره های تپه حصار حاوی مس بودند و نشان می دادند از ذوب مس به جا مانده اند، اما برخی هیچ اثری از مس نداشتند.
سی تی اسکن اما به محققان امکان داد تا قطرات فلزی سالم حاوی مس را شناسایی کرده و همینطور مسیر گازها و حفره هایی که تشکیل شده اند را بررسی نمایند. این حفره ها اطلاعاتی در رابطه با دمای ذوب، افزودنی ها و مهارتهای کاری عرضه می کنند.
در بعضی سرباره ها ترکیبات فلزی آرسنیدی کشف شده بود که باعث بحث در رابطه با نقش آرسنیک در ذوب اولیه مس شده بود.
مسیر آینده محققان می گویند سی تی اسکن می تواند ابزاری قدرتمند در دیرینه شناسی و بخصوص برای درک بهتر مواد پیچیده باستانی و نحوه ساخته شدن آنها باشد.
به قول دکتر آلانور: «این روش می تواند راه را برای مطالعات نظام مندتر در رابطه با ذوب مس و همینطور نقش آرسنیک هموار کند. سی تی اسکن همینطور به ما اجازه می دهد درک بهتری از تخریب، فرسایش و پایداری بلند مدت آثار داشته باشیم.»
نتایج مطالعات تازه در نشریه علمی «PLOS One» انتشار یافته است.
منبع: سفرگو
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب