ساخت آینده ای پایدار از رهگذر میراث و تاب آوری جوامع
به گزارش سفرگو، کارشناس گردشگری مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران اظهار داشت: فراتر از کارکرد تفریحی، گردشگری فرهنگی پایدار، میراث فرهنگی و جوامع محلی را در مرکز پروسه تصمیم گیری قرار می دهد.
خبرگزاری مهر، یادداشت مهمان_ احمد ملکان، کارشناس گردشگری مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران
: گردشگری فرهنگی یکی از ابعاد بنیادین توسعه پایدار می باشد که به توجه ویژه و مدیریت راهبردی نیاز دارد. نوعی از گردشگری که در آن انگیزه اصلی توریست یادگیری، کشف، تجربه و بهره برداری از جاذبه ها و محصولات فرهنگیِ ملموس و ناملموس یک مقصد همچون هنر، معماری، میراث تاریخی، میراث خوراک، سبک های زندگی، نظام های ارزشی، باورها و سنت ها است. فراتر از کارکرد تفریحی، گردشگری فرهنگیِ پایدار، میراث فرهنگی و جوامع محلی را در مرکز پروسه تصمیم گیری قرار می دهد و با تاکید بر شیوه های حفاظتی مؤثر، منافع اقتصادی را نیز به جامعه میزبان بازمی گرداند.
ارزش بنیادین: میراث، هویت و حس مکان
اهمیت بنیادین گردشگری فرهنگی در پیوند عمیق آن با میراث فرهنگی و حس مکان نهفته است. میراث فرهنگی منبعی اساسی است که در تشکیل حس مکان و هویت محلی نقش کلیدی دارد و در راهبردهای مکان سازی جایگاهی محوری پیدا می کند. حس مکان، که در خدمات اکوسیستمی فرهنگی نقشی مرکزی دارد، پیوندی میان مناظر، دلبستگی انسانی، ارزش های میراث فرهنگی و عناصر تاریخ و فرهنگ محلی برقرار می کند و به این ترتیب، ریشه ها و هویت هر مکان بگونه ای جدایی ناپذیر درهم تنیده اند. توجه به ارزش های فرهنگی اهمیتی اساسی دارد، برای اینکه ارزیابی اکوسیستم هزاره تاکید کرده است که ارزش ها و خدمات فرهنگی در برنامه ریزی چشم انداز باید جایگاهی برجسته تر بیابند. در این چارچوب، میراث فرهنگی تنها به معنای بناهای تاریخی نیست، بلکه مجموعه ای از منافع ملموس و ناملموسی است که عمدتا از مناظر فرهنگی حاصل می شوند. بنابراین، تمرکز اغلب بر عناصر فرهنگی و اجتماعی ناملموس- مانند سنت های اصیل محلی- است و نه فقط بر میراث کالبدی. حس مکانِ قدرتمندی که از میراث فرهنگی ریشه می گیرد، پیش نیازی مهم برای موفقیت توسعه گردشگری محسوب می شود.
پیشران رشد اقتصادی و تاب آوری اجتماعی
گردشگری فرهنگی محرکی مهم برای توسعه اجتماعی- اقتصادی، خصوصاً در مناطق روستایی و پیرامونی است. این نوع گردشگری با تشکیل تنوع در اقتصادهای محلی- خصوصاً فاصله گرفتن از وابستگی سنتی به فعالیتهای اولیه- و خلق فرصتهای شغلی تازه، به تاب آوری جوامع کمک می نماید. این تنوع بخشی، همچون ایجاد درآمدهای غیرکشاورزی، به بهبود کیفیت زندگی، تقویت انسجام اجتماعی و کاهش لطمه پذیری مناطق می انجامد. همچنین، گردشگری با فراهم کردن فرصتهای اقتصادی می تواند از مهاجرت جوانان جلوگیری کرده و مانع خالی شدن مکان خصوصاً مکانهای روستایی شود. علاوه بر این، گردشگری فرهنگی در تقویت تاب آوری اجتماعی و توانمندسازی جامعه نقش مهمی دارد. مشارکت در فعالیتهای گردشگری و کارآفرینی می تواند زمینه مشارکت پررنگ تر زنان در زمینه های اجتماعی و اقتصادی را فراهم نموده و به استقلال مالی و افزایش تعاملات اجتماعی آنان منجر شود. همچنین، موفقیت فعالیتهای مبتنی بر میراث- نظیر جشنواره های خوراک محلی- حتی در صورت توسعه محدود گردشگری، می تواند انسجام اجتماعی و هویت فرهنگی را تقویت کند. این رویدادها با خلق تجربه های مشترک، احساس تعلق را در جامعه تعمیق می بخشند. ضرورت توجه و حکمرانی مؤثر گردشگری فرهنگی، علیرغم ظرفیتهای چشم گیر خود، در صورت مدیریت ناصحیح با چالش ها و مخاطرات جدی هم راه است. تحولات سریع گردشگری می تواند به تغییرات جمعیتی، ازدحام، تغییر الگوهای تقاضا و کاهش تنوع زیستی منجر شود. توسعه ناصحیح گردشگری نیز می تواند روستاها و بافت های اصیل را دستخوش بهره کشی کرده و به تخریب یکپارچگی کالبدی و اجتماعی آنها بیانجامد. به این دلیل، توجه ویژه و حکمرانی مشارکتی لازمه مدیریت مسئولانه و پایدار گردشگری فرهنگی است. توجه صحیح مستلزم اتخاذ رویکرد های همکارانه در تصمیم گیری منطقه ای، مشارکت همه ذینفعان و قرار دادن حفاظت و صیانت از میراث فرهنگی در کانون راهبردهای توسعه است. در غیاب مدلهای مشارکتی، تصمیم گیری های بالا به پایین می تواند سبب احساس بی اطلاعی، عدم حمایت و سردرگمی در بین ساکنان محلی، خصوصاً در فرآیندهای حفاظتی، شود. توجه دقیق همین طور باید به واقع گرایی در راهبردهای مکان سازی معطوف باشد. ارزش هایی که به تقویت حس مکان و هویت محلی کمک می کنند- مانند احیای سنت های روستایی- لزوماً به تنهایی برای جذب توریست خارجی کافی نیستند. بنابراین، تصمیم گیران باید میان بلندپروازی های توسعه و منابع و جاذبه های موجود توازن ایجاد کنند. بالاخره، حفظ ارزش های ذاتی و فرهنگی مکانها خصوصاً مناطق روستایی اهمیت بنیادی دارد، برای اینکه این ارزش ها در صورت نابودی، به سختی- یا هرگز- قابل جایگزینی نیستند. مدیریت گردشگری فرهنگی را میتوان به هدایت یک رودخانه تشبیه کرد: جریان آن قدرتی عظیم برای پیشرفت اقتصادی و احیای اجتماعی دارد، اما بدون هدایت دقیق (حکمرانی) و بدون وجود کرانه های محکم (تاب آوری جامعه و محافظت از میراث)، همین انرژی می تواند چشم اندازی را که قرار بوده حفظ و تقویت کند- یعنی هویت فرهنگی و میراث کالبدی فروپاشد.
حرف آخر اینکه حس مکان، که در خدمات اکوسیستمی فرهنگی نقشی مرکزی دارد، پیوندی میان مناظر، دلبستگی انسانی، ارزش های میراث فرهنگی و عناصر تاریخ و فرهنگ محلی برقرار می کند و به این ترتیب، ریشه ها و هویت هر مکان بگونه ای جدایی ناپذیر درهم تنیده اند. توجه به ارزش های فرهنگی اهمیتی اساسی دارد، به جهت اینکه ارزیابی اکوسیستم هزاره تأکید کرده است که ارزش ها و خدمات فرهنگی در برنامه ریزی چشم انداز باید جایگاهی برجسته تر بیابند. مشارکت در فعالیت های گردشگری و کارآفرینی می تواند زمینه مشارکت پررنگ تر زنان در زمینه های اجتماعی و اقتصادی را فراهم آورده و به استقلال مالی و افزایش تعاملات اجتماعی آنان منجر شود.
منبع: سفرگو
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب